Władysław I Łokietek
Władysław I Łokietek. Ur. 1260–61 – zm. 1333, książę brzeski od 1267, książę krakowski od 1306, król Polski 1320–33
Uboższy, młodszy, mniejszy. Wywodził się z mniej znaczącej i uboższej linii Piastów – kujawskiej. Ojciec, Kazimierz Konradowic, doczekał się z dwóch małżeństw pięciu synów: Leszka Czarnego, Ziemomysła, Władysława Łokietka (ur. ok. 1260–61), Kazimierza i Siemowita. Łokietek był najstarszym z drugiego małżeństwa, z Eufrozyną, córką księcia Kazimierza I opolskiego. Kiedy miał około siedmiu lat, zmarł jego ojciec, co spowodowało, że wraz z młodszymi braćmi pozostawał pod opieką matki, podczas gdy Leszek Czarny objął panowanie w Sieradzu, a Ziemomysł w Inowrocławiu. Dorastającym synom Eufrozyny pozostały Kujawy brzeskie i ziemia dobrzyńska.
Charakterystyczny przydomek – Łokietek – pojawił się już w źródłach powstałych za życia Władysława, co świadczy o tym, że był powszechnie znany. Historycy przypuszczają, że odnosił się do niskiego wzrostu, a pierwszy taką opinię wyraził Jan Długosz. Komentując losy córki księcia kaliskiego Bolesława Pobożnego, napisał: „Jadwigę oddaje za żonę (…) księciu brzeskiemu Władysławowi, którego z powodu zbyt małego wzrostu nazywano łokciowym, po polsku Loktek”.
Walki o Kraków. Od 1275 r. Władysław sprawował samodzielne rządy w księstwie brzeskim na Kujawach. Na szerszą polityczną scenę wkroczył dopiero po śmierci starszych braci: w 1287 r. zmarł Ziemomysł, a w następnym roku Leszek Czarny, władca księstwa sieradzkiego i przede wszystkim krakowskiego. Łokietek przechwycił kontrolę nad Sieradzem, znacząco wzmacniając swój polityczny i ekonomiczny potencjał. Bezdzietna śmierć Leszka Czarnego dała początek długoletnim walkom o tron krakowski, które rozpalały wyobraźnię i ambicje wielu piastowskich dynastów i nie tylko ich.
Łokietek włączył się w tę rywalizację, stając w obozie książąt mazowieckich Bolesława płockiego i Konrada czerskiego, którzy popierani byli przez część możnych krakowskich.