Cztery lata temu przyznaliśmy nagrodę redakcyjną Jacquesowi Delorsowi, przysięgłemu Europejczykowi, wieloletniemu przewodniczącemu Komisji Europejskiej. Nagroda nazywała się Kamień Milowy; Delors na drodze europejskiej istotnie postawił taki kamień. Z perspektywy lat widać, że ta nazwa szczególnie dla Unii Europejskiej była dobrym symbolem, bo dziś kamienia milowego nie tylko nie ma komu wręczyć, ale nawet nie wiadomo, przy jakiej drodze by go postawić.
Warto podjąć próbę spojrzenia na miejsce Polski w cywilizacji europejskiej. Czy można to uczynić bez odwoływania się do naszych odczuć i lęków obecnych? Nie jestem pewien, ale spróbować chyba należy. A wzajemne stosunki Polski i Europy można rozpatrywać w paru odsłonach dziejowych.
Szkicem Adama Krzemińskiego „Babel przez kabel” (POLITYKA 27) rozpoczęliśmy wraz z Programem 2 TVP dyskusję internetową na temat przyszłości kultur narodowych w zjednoczonej Europie XXI wieku (www.tvp.com.pl/debata/). Jest to przygotowanie do publicznej dyskusji telewizyjnej polsko-niemiecko-francuskiej, jaka się odbędzie 20 lipca w Krakowie (transmisja na antenie Programu 2 TVP i niemiecko-francuskiej Arte), w której udział wezmą m.in. prof. Bronisław Geremek i Andrzej Wajda, francuski minister ds. europejskich Pierre Moscovici, francuski publicysta Jacques Rupnik, prezydent Viadriny, uniwersytetu europejskiego we Frankfurcie nad Odrą – pani prof. Gesine Schwan, austriacki publicysta prof. Paul Lendvai. Do naszej debaty przyłączyły się „Rzeczpospolita”, „Die Tageszeitung”, „Courier International”. Dziś publikujemy jedną z nadesłanych wypowiedzi – głos przedstawiciela młodego pokolenia.
Rozmowa z dr. Joachimem Sartoriusem, sekretarzem generalnym Instytutu Goethego w Monachium
Podczas gdy u nas rządząca do niedawna koalicja ugrzęzła w piachu, między innymi z lęku przed forsownym marszem Polski do Europy, to sama Europa nabrała wigoru. W UE nareszcie toczy się spór nie o rozmiary bananów, lecz o ostateczny kształt i duszę tej europejskiej Rzeczypospolitej, która – zgodnie z wizją Joschki Fischera – w wieku XXI będzie federacją ponad trzydziestu „stanów”. Ze wspólną walutą, wspólną polityką zagraniczną, być może też z wyłanianym w powszechnych wyborach prezydentem Europy. Jej państwa członkowskie nie będą już ani narodowe, ani suwerenne w tradycyjnym znaczeniu.
W minionym tygodniu OPZZ zorganizował przed urzędami wojewódzkimi kilkanaście pikiet pod hasłem „Dzień walki z bezrobociem”. Były transparenty, przemówienia i słuszne, acz nierealne postulaty. W tym samym czasie w Warszawie odbywały się obrady czterech zespołów Komisji Trójstronnej ds. Społeczno-Gospodarczych, które mają przygotować choćby zarys porozumienia społeczno-rządowego i stworzyć ramy dla merytorycznej dyskusji w Sejmie o polskim rynku pracy. Na tych spotkaniach przedstawicieli OPZZ jednak nie było. A od samego skandowania haseł niewiele się zmieni.
Brak na spotkaniu gnieźnieńskim prezydentów Czech i Ukrainy pozostawił wyraźną szczerbę na obchodach tysiąclecia synodu gnieźnieńskiego i spotkania Ottona III z Bolesławem Chrobrym u grobu św. Wojciecha. Prezydent Kuczma zamiast do Gniezna pojechał na miejsce katastrofy górniczej, a prezydent Havel jest chory. Niemniej brak akurat tych obu szefów państw tak w katedrze gnieźnieńskiej, jak i w czasie debaty telewizyjnej prezydentów symbolicznie pokazał, że konstrukcja jednoczącej się Europy wciąż jeszcze jest chybotliwa, a siły wyższe mogą pokrzyżować to, co zaplanują ludzie.
Na przełomie X i XI wieku dobiegał kresu długotrwały i niełatwy proces kształtowania się Europy. Nie mam tu, rzecz jasna, na myśli pojęcia czysto geograficznego, lecz jego głębszy sens kulturowy. Ten proces przygotowywał się przez długie wieki historii antycznej, dokonywał – z różną intensywnością, zahamowaniami, nawet regresami – przez kolejne stulecia ery chrześcijańskiej. Co nie oznacza, że był aprobowany, a nawet postrzegany przez ludzi mu współczesnych.
Dziś Jörg Haider, a kto jutro? Czy sukces austriackich wolnościowców wyzwoli efekt domina w polityce europejskiej? Narodowi populiści zacierają ręce. Przyczółki populistów powstały także na gruzach realnego socjalizmu.
