Kiedy wybuchła wojna, miał 19 lat i był studentem polonistyki w Krakowie. Pociągały go literatura i teatr. Chciał być humanistą, filologiem, może aktorem. Teatru zakosztował jeszcze w Wadowicach, gdzie zrobił maturę. Ale życie czasem staje w poprzek naszych marzeń.
„Moje lata dziecięce i chłopięce zostały naznaczone utratą osób najbliższych” (Jan Paweł II w książce „Nie lękajcie się”, 1982 r.).
Maturę zdał na piątki w wadowickim gimnazjum w maju 1938 r. Mieszkał wtedy z ojcem. Matka zmarła przedwcześnie w 1929 r. Zaledwie trzy lata później na Wojtyłów spadł kolejny cios. Starszy brat Karola, Edmund, 26-letni lekarz, świeżo po doktoracie, zaraził się w szpitalu w Bielsku od pacjentki płonicą i po czterech dniach umarł. Nastolatkowi został już tylko ojciec.
Wojtyła senior, były żołnierz, był człowiekiem pobożnym i troskliwym opiekunem syna. Służył w armii austriackiej, a w Polsce odrodzonej – w Wojsku Polskim, lecz ze względu na wiek na biurowym zapleczu. Miał sentyment do monarchii habsburskiej, najbardziej liberalnego z państw zaborczych. Na chrzcie najmłodsze dziecko Wojtyłów otrzymało imiona Karola Józefa, prawdopodobnie na część dwóch ostatnich cesarzy Austro-Węgier, Franciszka Józefa i Karola I. Wojtyła senior przeżył i cesarstwo, i II Rzeczpospolitą.
Latem przedostatniego roku pokoju ojciec i syn przenieśli się z Wadowic do Krakowa. Chodziło o to, by byli razem podczas studiów młodego Karola. Zamieszkali w suterenie w skromnym piętrowym domu w robotniczej dzielnicy Dębniki.