Smutny koniec ostatniego króla Egiptu

W czerwcu 1952 r. dwór królewski rezydował w aleksandryjskim pałacu Montanza. W upalne lato Aleksandria cieszy się łagodnym klimatem, a 30-letni władca Egiptu nie czuł się dobrze w rozgrzanym Kairze. Niemal wszystkie pięćset komnat tej wspaniałej rezydencji, umeblowanej w stylu modnego wówczas wśród arystokracji francuskiego baroku, świeciły przepychem i pustką. W niektórych zmagazynowano trofea, które przywiózł z licznych europejskich podróży: kolekcję cennych monet i bliski jego zamiłowaniom zbiór rzadkich dzieł pornograficznych. W podziemiach parkowała część jego floty – sześćset luksusowych samochodów. Żołnierze osobistej ochrony mieszkali na parterze. Nauczony doświadczeniem 13 lat panowania, monarcha nie miał do nich zaufania. Wiedział, że nie poświęcą życia dla władcy, który z dnia na dzień tracił poparcie narodu. Tajni agenci bezustannie donosili o wzrastającym niezadowoleniu jego poddanych, a także o niebezpiecznych intrygach ministrów i posłów do parlamentu. W drugiej połowie czerwca, wystraszony ulicznymi zamieszkami, przeniósł się do nadmorskiego pałacu Ras Al-Teen, znacznie łatwiejszego do obrony. Pod koniec czerwca wiedział już, że dni jego panowania są policzone. Wczesnym poniedziałkowym rankiem 23 lipca 1952 r. stanęli twarzą w twarz kandydat na późniejszego prezydenta republiki, 51-letni generał piechoty Muhammad Nadżib, kilkakrotnie ranny bohater wojny z nowo powstałym Izraelem, oraz król Faruk I, którego dynastia wywodziła się od Muhammada Aliego, albańskiego oficera armii otomańskiej i władała Egiptem i Sudanem od 150 lat. W nocy zausznicy monarchy zdążyli mu donieść, że grupa młodych oficerów rozpędziła na cztery wiatry zarówno skorumpowany rząd, jak i nie mniej przekupny parlament i że na ulicach wielkich miast wiwatują tłumy; wiedział także, że nie może polegać ani na wierności własnej straży przybocznej, ani na interwencji wojsk brytyjskich stacjonujących w strefie Kanału Sueskiego. Poproszony o pomoc Waszyngton odpowiedział jednoznacznym milczeniem. Banicja pozostała jedynym kołem ratunkowym. Faruk kochał swój kraj, ale jeszcze bardziej kochał przepych, kobiety i własne życie. Wobec tego jednym tylko uchem słuchał tekstu ultimatum monotonnie czytanego przez Muhammada Nadżiba: „Cierpienia kraju w ostatnich latach, całkowita pustka władzy spowodowana twoim nagannym zachowaniem, twoje igranie z zasadami konstytucji oraz lekceważenie pragnień ludu sprawiły, że w oczach narodów świata reputacja Egiptu legła w gruzach. W cieniu twojej osoby znaleźli schronienie zdrajcy i ludzie skorumpowani, gromadzący ogromne majątki kosztem ludzi głodnych i pozbawionych środków do życia. Dałeś tego dowód także po wojnie palestyńskiej, interweniując w procesach sądowych dotyczących przekupstw przy dostawach broni i podważając w ten sposób wiarę w wymiar sprawiedliwości. Dlatego to armia, reprezentująca siłę narodu, upoważniła mnie, aby żądać ustąpienia Waszej Wysokości, zakładając, iż będzie ona dokonana do godziny 12.00 w południe, w czwartek 26 lipca, i że opuścisz kraj do godziny szóstej tego samego wieczoru. Armia obarczy Waszą Wysokość odpowiedzialnością za wszystko, co może się wydarzyć, jeśli abdykacja nie zostanie dokonana zgodnie z wolą narodu”. Nadżib nie zdążył jeszcze zakończyć czytania dokumentu, gdy Faruk podsunął mu wcześniej przygotowane pismo: kierując się dobrem narodu, składa w ręce Ruchu Wolnych Oficerów odpowiedzialność za dalsze władanie krajem. W czwartek gen. Nadżib powrócił do Aleksandrii, tym razem na czele grupy tzw. wolnych oficerów. Poprzedniej nocy przez wiele godzin debatowali na losem króla. Najmłodsi i najbardziej gorliwi wśród rebeliantów domagali się – wbrew przyjętym już ustaleniom – publicznego procesu i kary śmierci. Gamal Abdel Naser, wówczas druga osoba w dowództwie spisku, studził ich zapał: „to nie my, to historia skaże go na śmierć przez zapomnienie”. Nie mógł przewidzieć, że trzynaście lat później króla zabije łakomstwo. Swoje 45 urodziny Faruk, wówczas już obywatel Monaco z nadania księcia Rainiera III, fetował w towarzystwie jednej z licznych kochanek, Anny Marii Gatti, w rzymskiej restauracji Ile de France. W jadłospisie były ostrygi, pieczeń z jagnięcia i krem z kasztanów. Gdy chciał zapalić cygaro, stracił przytomność. Był mężczyzną solidnej postury, ważył 140 kg. Sanitariusze z trudem wnieśli go do karetki pogotowia. Zmarł w drodze do szpitala. Europejskie tabloidy pisały, że umarł prawdziwy król życia. Prasa egipska skwitowała jego śmierć kilkoma zdawkowymi uwagami. Przeciw Anglikom Ale wróćmy do roku 1952. Jacht „Al Mahusa” ruszył w drogę kilka minut przed godziną szóstą wieczorem. Kapitan statku wziął kurs na Capri. Faruk zawsze miał słabość do Włoch i do Włochów. Niemal cała jego służba w licznych pałacach była włoskiego pochodzenia. Powszechnie wiadomym było, że podczas II wojny światowej, gdy włoskie i niemieckie lotnictwo bombardowało egipskie miasta, a w całym kraju obowiązywało zaciemnienie, królewskie rezydencje w Kairze i w Aleksandrii były rzęsiście oświetlone. Nigdy nie spadła na nie bomba. Brytyjskie protesty zbywano milczeniem. Chociaż swoją władzę dynastia Muhammada Aliego w dużej mierze zawdzięczała Anglii – Jego Wysokość Faruk I z łaski Boga król Egiptu i Sudanu oraz Suweren Nubii, Kordofanu i Darfuru, całą duszą nienawidził Anglików. Było to jedyne uczucie, które dzielił z tymi, którzy go obalili. W czwartek 26 lipca od samego rana tragarze wnosili na statek skrzynie z królewskim dobytkiem. Głęboko w lukach zmagazynowano jego ulubiony zbiór pornografii, ponoć największy na świecie. Gdy syrena okrętowa trzykrotnym dźwiękiem żegnała się z macierzystym portem, królowa Narriman oraz roczny syn, teoretycznie następca tronu, książę Ahmed Fuad, ukryli się w cieniu kabiny na górnym pokładzie. Tylko Faruk, oparty o poręcz burty, bez żalu spoglądał na pomału oddalające się molo. Nie obawiał się przyszłości; była dobrze zabezpieczona depozytami w szwajcarskich bankach. Wyrzuty sumienia odczuwał jedynie Muhammad Nadżib. Kiedyś, zanim młodsi koledzy otworzyli mu oczy, wiernie służył w królewskiej armii. Teraz, znalazłszy się w ścisłym kierownictwie spisku, wciąż jeszcze nie zdawał sobie sprawy, że rewolucjoniści wynieśli go na szczyt piramidy tylko dlatego, że był oficerem wysokiej rangi, postacią powszechnie znaną i szanowaną, podczas gdy nazwiska pozostałych – Gamal Abdel Naser i Anwar Sadat – nikomu nic nie mówiły. W przeciwieństwie do pozostałych przywódców ruchu pochodził z arystokratycznej rodziny i jeszcze zanim zaciągnął się do armii, posiadał już dwa uniwersyteckie dyplomy. Kilka minut przed wypłynięciem pary królewskiej na pełne morze dogoniła ich motorówka. Po trapie szybko i zgrabnie wspiął się Muhammad Nadżib. „Panie – powiedział usprawiedliwiająco – byliśmy zmuszeni do uczynienia tego, co uczyniliśmy”. Faruk wyciągnął do niego rękę na pożegnanie. „Wiem. – Obarczono cię trudną misją. Ale musisz wiedzieć, że rządzenie Egiptem także nie było łatwym zadaniem. Jeszcze się o tym przekonasz”. Trudno dokładnie określić dzień, w którym narodziła się myśl o obaleniu monarchii i stworzeniu republiki egipskiej. Dokładnie wiadomo natomiast, gdzie to się stało. W pustynnej bazie wojskowej na południu kraju, w czasie gdy hitlerowska armia Rommla zbliżała się do Tobruku. Anwar Sadat i Gamal Naser zdobyli wówczas szlify oficerskie i wierzyli – bynajmniej nie popierając faszyzmu – że zwycięstwo Państw Osi wyzwoli kraj spod obcych wpływów, że umożliwi obalenie monarchii i stworzy warunki do utworzenia republiki. Kierując się tą myślą założyli organizację, nazwaną później Ruchem Wolnych Oficerów. Teoretycznie Egipt był państwem niepodległym już od 1922 r., zaś cztery lata później został członkiem Ligi Narodów, ale Wielka Brytania zachowała prawo do obecności wojskowej w kraju, szczególnie w strefie Kanału Sueskiego. Z wybuchem II wojny światowej obecność ta została znacznie poszerzona, powodując wrogość ludności, a szczególnie młodych egipskich oficerów do wszystkiego co angielskie. Klęska Trzeciej Rzeszy uświadomiła im, że zdani są na własne siły. Rozpoczęła się mozolna praca nad budową struktur podziemnych, które kiedyś dojrzeją do przejęcia władzy. Znając uległość rządu i parlamentu wobec Korony, spiskowcy od pierwszej chwili zdawali sobie sprawę, że przewrót musi być dziełem egipskich sił zbrojnych i że niezależnie od propagandowej przykrywki, armia na zawsze rządzić będzie krajem. Czarna Sobota Ścisła grupa spiskowców nigdy nie liczyła więcej niż stu oficerów średniej rangi. Ich najbardziej skuteczną bronią było powszechne niezadowolenie narodu oraz skłóceni między sobą i z królem działacze narodowo-republikańskiej partii Wafd, która posiadała absolutną większość w parlamencie. Analizując sytuację, Ruch Wolnych Oficerów planował zorganizowanie przewrotu na koniec 1952 r. Termin ten przyspieszyły wydarzenia, które przeszły do historii jako Czarna Sobota. 25 stycznia siły brytyjskie stacjonujące w strefie Kanału Sueskiego zaatakowały posterunek egipskiej policji w Ismaili, gdzie znalazła schronienie grupa fedayunów, jednostki stworzonej początkowo przez wywiad egipski do