Gdy w lutym 1978 r. Kazimierz Świtoń rzucił hasło Wolnych Związków Zawodowych, mało kto wierzył, że w komunistycznym państwie uda się założyć niezależne od partii organizacje pracownicze. Nawet Jacek Kuroń uważał, że opozycyjne środowiska robotnicze są na to jeszcze za słabe i Służba Bezpieczeństwa rozbije zalążki ruchu. Losy Świtonia i jego kolegów z Komitetu WZZ w Katowicach potwierdzały te obawy. Bezpardonowy atak milicji sparaliżował niemającą szerszego zaplecza grupkę górnośląskich opozycjonistów. Zaszczuci, zrezygnowali z działalności bądź jak Świtoń trafili do więzienia. Przed długoletnim wyrokiem uratowała go kampania Komitetu Samoobrony Społecznej KOR.
Toteż gdy pojawił się projekt założenia WZZ w Gdańsku, w KOR potraktowano go bez entuzjazmu. Pomysłodawcą był Krzysztof Wyszkowski, zatrudniony jako stolarz w spółdzielni mieszkaniowej, przy tym koneser literatury i erudyta. Lider trójmiejskiej opozycji Bogdan Borusewicz uważał, że najpierw trzeba zorganizować silną grupę, a dopiero potem ogłaszać jej powstanie, zgodnie z zasadą: „najpierw potencjał, potem szyld”. Redakcja korowskiego „Robotnika”, do której się zwrócił Wyszkowski, też miała wątpliwości. Baliśmy się pustych inicjatyw, czegoś, za czym nic się nie kryje – wyjaśnia redaktor „Robotnika” Jan Lityński. Korowcy za bardziej realne uważali niezależne komisje robotnicze w zakładach, na wzór Comisiones Obreras we frankistowskiej Hiszpanii. Do pomysłu dał się jednak przekonać Jacek Kuroń, który docenił siłę hasła wolnych związków jako naturalnego programu robotniczej emancypacji.
Założyciele
Wsparty przez opozycyjny autorytet Kuronia Wyszkowski napisał wraz z Lityńskim deklarację Komitetu Założycielskiego Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża.