Osoby czytające wydania polityki

Wiarygodność w czasach niepewności

Wypróbuj za 11,90 zł!

Subskrybuj
Historia

Cienie na ścianie

Rozrachunki Patricka Modiano z francuską historią

Marszałek Petain, szef rządu Vichy (z lewej) z marszałkiem Göringiem, Francja 1941 r. Marszałek Petain, szef rządu Vichy (z lewej) z marszałkiem Göringiem, Francja 1941 r. AP / Fotolink
W Polsce literackie rozrachunki z historią potrafią budzić skrajne emocje. Ale w innych krajach Europy też tak bywa. Przykładem mało u nas znana twórczość najświeższego francuskiego noblisty.
Paryscy Żydzi zatrzymani w sierpniu 1941 r.Bundesarchiv/Wikipedia Paryscy Żydzi zatrzymani w sierpniu 1941 r.

Patrick Modiano miał 22 lata, kiedy w czerwcu 1967 r. zaniósł do znanego wydawnictwa Gallimard swą pierwszą powieść. Wpływowy wówczas pisarz, eseista i lektor wydawnictwa, Raymond Queneau, był zachwycony. Ale ze względu na wojnę sześciodniową na Bliskim Wschodzie debiut odłożono o rok, bo w tej powieści Żydzi i Izrael nie wypadali najlepiej. „La Place de l’Étoile” ukazał się wiosną 1968 r. ze wstępem Jeana Cau, byłego sekretarza Sartre’a: „Ta powieść niczym oszalała z bólu kotka skoczy Ci do oczu i podrapie do krwi”. To „orgia rozpominania, które autor wstrzykuje sobie pod skórę zapaskudzonymi zgrozą igłami; to karnawał literackich wpływów, przetworzonych, zgwałconych, zniszczonych, wykoślawionych, wyszydzonych… dławiące poszukiwanie własnej tożsamości, ciągłe kręcenie się wokół siebie aż do zawrotów głowy”.

„Plac Gwiazdy” – choć chyba należałoby zostawić tytuł oryginału, bo chodzi o dzisiejszy plac de Gaulle’a z napoleońskim Łukiem Triumfalnym – do dziś nie ukazał się po polsku. Jest to opowieść francuskiego Wiecznego Żyda XX w. Rafael Schlemilovitch to wcielenie Szlemiela – żydowskiego pechowca – pojawiającego się u niemieckich pisarzy XIX w.: Adalberta von Chamisso, Heinego, a w XX w. u Hanny Arendt, Isaaka Bashevisa Singera, Thomasa Pynchona. U Ryszarda Marka Grońskiego był pechowym buldogiem żydowskiej rodziny z Alei Ujazdowskich, któremu we wrześniu 1939 r. świat wywrócił się do góry nogami.

U Modiano nie jest on człowiekiem z krwi i kości, lecz wytworem halucynacji utkanej z antysemickich stereotypów. Kolażem autentycznych biografii francuskich intelektualistów pochodzenia żydowskiego. Słynnych jak Proust czy Sartre, ale i mniej znanych, jak kilku ideologów skrajnej prawicy ukrywających żydowskie pochodzenie.

Polityka 2.2015 (2991) z dnia 06.01.2015; Esej; s. 48
Oryginalny tytuł tekstu: "Cienie na ścianie"
Reklama