Osoby czytające wydania polityki

Wiarygodność w czasach niepewności

Wypróbuj za 11,90 zł!

Subskrybuj
Historia

Towarzysz literat

José Saramago: noblista komunista

Jose Saramago, laureat Literackiej Nagrody Nobla. Jose Saramago, laureat Literackiej Nagrody Nobla. Ulf Andersen / Getty Images
Po 25 kwietnia 1974 r., kiedy spiskowcy z Ruchu Sił Zbrojnych obalili najstarszą dyktaturę w Europie, Portugalia stała się widownią gwałtownych sporów ideologicznych. Niechlubną rolę odegrał w nich José Saramago, późniejszy laureat Literackiej Nagrody Nobla.
Rok 1975, Jose Saramago przemawia na wiecu.AN Rok 1975, Jose Saramago przemawia na wiecu.

W ogarniętej rewolucyjną gorączka Portugalii rywalizowały ze sobą ugrupowania opozycyjne wobec dyktatury, działające dotąd w podziemiu lub na emigracji. Najlepiej spośród nich zorganizowana partia komunistyczna (PCP), kierowana żelazną ręką przez Alvaro Cunhala, cieszącego się zaufaniem Moskwy, chciała zaprowadzić nad Tagiem tzw. demokrację ludową na wzór wschodnioeuropejski. Sprzeciwiali się temu socjaliści (PS) z Mario Soaresem na czele, wspierani przez zachodnią socjaldemokrację – ich celem była demokracja pluralistyczna. W tym klasycznym dla każdej rewolucji sporze radykałów z umiarkowanymi na początku przewagę zyskali radykałowie. Komuniści i ich sojusznicy dominowali w rządzie i w Ruchu Sił Zbrojnych (MFA), podporządkowali sobie radio i telewizję, związki zawodowe, wiele samorządów lokalnych.

W 1975 r. Portugalia podjęła przyspieszony marsz w stronę socjalizmu. Robotnicy rolni rozpoczęli dziką okupację majątków ziemskich, prywatnym właścicielom odbierano przedsiębiorstwa i kamienice. Rewolucyjne władze znacjonalizowały wielki przemysł, banki, transport i ubezpieczenia, zadekretowały radykalną reformę rolną.

Sanacja po portugalsku

Zmianom ustrojowym towarzyszyło usuwanie ludzi starego reżimu (w języku portugalskim: os saneamentos – oczyszczenie, sanacja) z różnych sektorów państwa. Na pierwszy ogień poszły główne instytucje dyktatury i armia, ale zmieniona została także np. większość kierownictwa środków przekazu. Legalna weryfikacja, krytykowana za przewlekłość i zbytnią łagodność, często ustępowała miejsca dzikim czystkom, podejmowanym w urzędach, szkołach i uniwersytetach.

Polityka 15.2015 (3004) z dnia 07.04.2015; Historia; s. 57
Oryginalny tytuł tekstu: "Towarzysz literat"
Reklama