Jak Wojtyła został papieżem

Kiedy 16 października 1978 r. o godz. 19.42 na balkonie Bazyliki Piotrowej pojawił się nowo wybrany papież Polak, o wyborze wiedziała już cała Polska, ale nie wiedział przywódca PZPR. Edward Gierek, dotknięty lumbago, leżał w domu, nie słuchał radia i nie oglądał telewizji. Odpowiedzialny za stosunki z Kościołem sekretarz KC PZPR (w przyszłości I sekretarz) Stanisław Kania powiadomił go o nowym papieżu telefonicznie. W odpowiedzi usłyszał krzyk: „O rany boskie”. Powołuję się tutaj na świetny tekst Marcina Zaremby sprzed 20 lat (POLITYKA 41/98) zatytułowany „Towarzysze, mamy problem”. Z książki Jacka Moskwy „Tajemnice konklawe 1978”, która właśnie ukazała się nakładem wydawnictwa Znak, dowiadujemy się, że problem – może nawet większy, bo globalny – mieli również kardynałowie Kościoła katolickiego, czyli elektorzy papieża. Książka Moskwy jest znakomita. Gdyby istniał polski Pulitzer – kandydowałaby bez dwóch zdań. Wciąga czytelnika jak thriller. Bo to w istocie jest thriller polityczny. Autor opisał drobiazgowo – posługując się również przykładem poprzedniego konklawe – układy, bloki wyborcze, dogadywanie się hierarchów. Również politykę kadrową przy nominacji nowych kardynałów, czyli potencjalnych elektorów, propagandę i agitację wyborczą – niekiedy subtelną, niekiedy otwartą. Przekonywanie się wzajemne, oddziaływanie i presję – również finansową, jak np. w przypadku ubogich episkopatów Trzeciego Świata zależnych od bogatych episkopatów niemieckiego lub amerykańskiego – czyli to wszystko, z czym zwykliśmy się byli spotykać w normalnej polityce i co nas – mówiąc szczerze albo naiwnie – w uprawianiu polityki degustuje. Jacek Moskwa ujawnia wiele wręcz sensacyjnych sekretów z backgroundu konklawe, zarówno z samego przebiegu, jak i z czasu poprzedzającego oba konklawe z 1978 r. (wybór Jana Pawła I, a po siedmiu tygodniach – Jana Pawła II). Nie jest w żadnym wypadku skandalistą, obrazoburcą czy demaskatorem. Ten wybitny dziennikarz i pisarz zaliczany jest do ekskluzywnego grona wytrawnych watykanistów. Czerpie też z wiedzy kolegów, ale sam daje istotny wkład – własne rozmowy i wywiady ze świadkami wydarzeń, z najbliższymi, najbardziej zaufanymi ludźmi z otoczenia naszego papieża i jego poprzedników. Spośród wielu wątków książki chciałbym zwrócić uwagę na trzy. Pierwszy: jak Karol Wojtyła wyrastał na przywódcę bądź kandydata na przywódcę. Szczególna rola polskiego katolicyzmu semper fidelis, mimo i wbrew naporowi rządzącego systemu i układu dominującego w tej hemisferze, ułatwiała wyłonienie kandydata. Ale sam kandydat musiał wybijać się charyzmą, zdolnościami, wiedzą, talentem (również językowym), by inni zechcieli przełamać rutynowe głosowanie na papieża Włocha, by zobaczyli w nim dostatecznie mądrego, ale i rozsądnie elastycznego potencjalnego sternika „nawy Piotrowej” na nowe czasy (a była to jeszcze epoka Breżniewa i równowagi dwóch supermocarstw światowych). Krótkie przypomnienie wyników głosowań (zastrzeżone są tajemnicą, ale niektórzy kardynałowie, po latach, ujawnili przebieg konklawe). Karol Wojtyła wybrany został w ósmej turze. Aż do piątej tury najwięcej głosów zebrali Włosi, ale żaden z nich nie uzyskał wymaganych dwóch trzecich. Pojawiły się natomiast nazwiska z innych nacji: Polaków – Wyszyńskiego i Wojtyły, Belga – Suenensa i Holendra Willebrandsa; poza Wojtyłą – wszyscy urodzeni w pierwszej dekadzie wieku. Prawdopodobnie przełom nastąpił, gdy przodujący w głosowaniach metropolita Genui, kard. Siri, zadeklarował wycofanie swojej kandydatury na rzecz Wojtyły i poprosił swoich zwolenników, by na tegoż zagłosowali. Moskwa: „Paradoksalnie kandydatura metropolity krakowskiego połączyła akcję zdecydowanego zwolenni