Osoby czytające wydania polityki

„Polityka”. Największy tygodnik w Polsce.

Wiarygodność w czasach niepewności.

Subskrybuj z rabatem
Historia

Perły z ogrodu pamięci

Przepadły świat żydowski

Jecheskiel Kotik Jecheskiel Kotik UW
Magiczny obraz żydowskiego świata na polskich ziemiach – Leszno i Kamieniec w XIX wieku.
Ludwig Kalisch, autor „Obrazków z moich lat chłopięcych”.M. Alostre Ludwig Kalisch, autor „Obrazków z moich lat chłopięcych”.

Szolem Alejchem, klasyk literatury w języku żydowskim – jidysz, autor opowieści o mleczarzu imieniem Tewje, zekranizowanej jako „Skrzypek na dachu”, napisał w liście do Jecheskiela Kotika: „Nie pamiętam, kiedy ostatni raz coś sprawiło mi tak dużo radości, prawdziwej duchowej przyjemności. To skarb, rajski ogród pełen kwiatów i ptasiego śpiewu. Przypomniała mi się moja młodość, moja rodzina, mój cheder, święta, moje marzenia, moje postaci”.

List ten napisał po przeczytaniu książki Kotika „Moje wspomnienia” (Majne zichrojnes). Prostym i plastycznym językiem Kotik wyczarowuje bowiem magiczny świat żydowskiego Kamieńca Litewskiego koło Grodna. Oto próbka (w przekładzie Agaty Reibach), z fragmentu o celebracji Jom Kipur, dnia pokuty i postu: „Pamiętam widok świec, które płonęły w kandelabrach zwisających z sufitu, świec porozstawianych na stołach i umieszczonych w pudełkach z piaskiem! Każdy chciał, aby świeczka płonęła ku pamięci jego rodziców od modlitwy Kol nidrej aż do wieczora następnego dnia, do modlitwy Neila. Światło płynące ze świec odbijało się w złotych, srebrnych i jedwabnych jarmułkach, białych kitlach i tałesach, a na wszystkich twarzach widniała aura pobożności. Nikomu wówczas nie przychodziły na myśl żadne przyziemne rzeczy, nikt nie myślał o sprawach doczesnych”.

W książce opublikowanej w 1913 r. w Warszawie Kotik (1847–1921) ukazuje żydowski świat w interakcji ze światem rosyjskiej porozbiorowej administracji i polskiego otoczenia, poddanego jej wraz z Żydami zamieszkującymi wyznaczoną im carską zonę osiedlenia. Owszem, podobnie jak Kalisch – o którym za chwilę – skupia się na świecie żydowskim, bo to było jego głównym celem, ale nie izoluje się całkowicie od zewnętrznego.

Polityka 42.2019 (3232) z dnia 15.10.2019; Historia; s. 50
Oryginalny tytuł tekstu: "Perły z ogrodu pamięci"
Reklama