Usieciowieni
Rynek i ratusz. O ukrytej sieci powiązań, która rządzi światem, Niall Ferguson, tłum. Wojciech Tyszka, Wydawnictwo Literackie 2020, s. 696
W swojej najnowszej książce światowej sławy brytyjski historyk dokonał oryginalnej interpretacji przeszłości – przez pryzmat zmagań hierarchicznych organizacji z rozgałęzionymi nieformalnymi sieciami. Symbolem pierwszych jest ratusz: świat władzy oficjalnej i miejsce, gdzie króluje podległość. Z kolei rynek reprezentuje miejsce spotkań nieoficjalnych grup wpływów. Sieci i hierarchie walczą ze sobą, przenikają się i próbują nawzajem wchłonąć, a ich rywalizacja – jak głosi Ferguson – napędza koło historii. Zdaniem autora żyjemy obecnie w drugiej „epoce usieciowienia”, która rozpoczęła się pod koniec XX w. wraz z rozwojem internetu i rozpadem Związku Radzieckiego. Pierwsza nastąpiła w XV w. w wyniku upowszechnienia prasy drukarskiej w Europie i trwała aż do końca XVIII stulecia.
Książka jest próbą znalezienia złotego środka między wyolbrzymiającymi rolę sieci teoriami spiskowymi a tradycyjnie rozumianą historią, która zbyt mocno koncentruje się na „ratuszu”. Jak przyznaje autor, „dychotomia między hierarchią a siecią jest w gruncie rzeczy nadmiernym uproszczeniem”. Pozwala jednak uzyskać wgląd w naturę władzy, różnych sposobów jej zdobywania oraz utrzymywania. „Rynek i ratusz” nie jest dziełem, które objaśni czytelnikowi, dokąd zmierza świat. To raczej zakrojona z rozmachem synteza, która pomaga dostrzec siły tym światem rządzące.
TOMASZ TARGAŃSKI
***
Mentalność podziemia
Antykomunistycznego podziemia portret zbiorowy, Mariusz Mazur, Bellona, Warszawa – Lublin 2019, s.