Historia

Aborcja na fali odwilży

Aborcja w PRL. Dwuznaczny dorobek ustawy z 1956 r.

W grudniu 1959 r. Ministerstwo Zdrowia wydało rozporządzenie do ustawy z 1956 r., na mocy którego lekarze utracili kontrolę nad decyzją o aborcji. W grudniu 1959 r. Ministerstwo Zdrowia wydało rozporządzenie do ustawy z 1956 r., na mocy którego lekarze utracili kontrolę nad decyzją o aborcji. Fotonova
Kobiety w decydujący sposób wpłynęły na kształt oraz wprowadzenie w życie ustawy z 1956 r., która po raz pierwszy w historii Polski rozszerzyła dostęp do aborcji.
Maria Jaszczukowa podczas sejmowej dyskusji nad ustawą o aborcji, 1956 r.PAP Maria Jaszczukowa podczas sejmowej dyskusji nad ustawą o aborcji, 1956 r.

W II Rzeczpospolitej obowiązywał bezwzględny zakaz aborcji, „odziedziczony” po surowym prawodawstwie zaborców. Debatę nad zmianą tego stanu rzeczy zapoczątkował pod koniec lat 20. Tadeusz Boy-Żeleński, pisząc serię felietonów „Piekło kobiet”. Wywołana przez niego dyskusja miała wpływ na nieznaczne złagodzenie drakońskich przepisów przez sejm w roku 1932. Na mocy tzw. kodeksu Makarewicza aborcja została wówczas dopuszczona jedynie w przypadku konieczności ratowania życia lub zdrowia kobiety oraz w przypadku, kiedy ciąża była wynikiem gwałtu, kazirodztwa lub pedofilii. Po 1945 r. nastąpił powrót do stanu prawnego sprzed wojny.

Decydujący wpływ na kwestię dopuszczalności aborcji w PRL miały rozwiązania przyjęte w Związku Sowieckim. A tam prawo kobiet do przerywania ciąży – mimo haseł o równości płci – było narzędziem w rękach biurokracji, mającym służyć interesom państwa, nie zaś samych kobiet. Zrazu w 1920 r. Rada Komisarzy Ludowych zalegalizowała przerywanie ciąży z przyczyn medycznych, prawnych i społecznych. Już w 1936 r. Stalin dokonał jednak zwrotu w kierunku polityki reprodukcyjnej, całkowicie zakazując aborcji. Drakońskie prawo obowiązywało w ZSRR przez kolejne dwie dekady.

Zaczęło się w ZSRR

W okresie powojennym w całym bloku wschodnim nadrzędnym celem była odbudowa i odrobienie strat ludnościowych. Interpretowany na stalinowską modłę natywizm nie zważał na dobro kobiet, czego najlepszym dowodem były pokazowe procesy przeciwko osobom dopuszczającym się aborcji na przełomie lat 40. i 50. m.in. na Węgrzech i w Czechosłowacji. Zmiana nadeszła w grudniu 1955 r. wraz ze zniesieniem zakazu przerywania ciąży w ZSRR. Już kilka tygodni później sejmowa komisja pracy i zdrowia podjęła prace nad zmianą obowiązujących w Polsce przepisów.

Polityka 11.2021 (3303) z dnia 09.03.2021; Historia; s. 60
Oryginalny tytuł tekstu: "Aborcja na fali odwilży"
Reklama