Rewolucja francuska. O sile armii zawsze świadczy jej morale

Zwycięstwa rewolucjonistów francuskich nad pruską armią pokazały, że skuteczniejszy jest żołnierz przekonany o słuszności sprawy niż zmuszany do walki.

Getty Images Apoteoza francuskich bohaterów, którzy zginęli podczas wojny o wolność, obraz Anne-Louis Girodet de Roussy-Trioson, XIX w.

„Bez cnoty, bez męstwa, bez wspaniałości umysłu, bez obywatelskiego ducha” – krytykował charakter żołnierza typowej europejskiej armii XVIII w. czołowy przedstawiciel polskiego oświecenia Stanisław Staszic. Jego zdaniem „on na monarchy słowo brata, żonę, ojca i dzieci zabija. Teraźniejszy żołnierz jest machiną, która sama przez siebie nic nie może, tylko według słów jednego człowieka schyla się i chodzi, obraca się i umiera”. W wojsku liczyły się przede wszystkim brutalnie egzekwowana dyscyplina i wyćwiczenie, żołnierze byli traktowani niczym surowiec do wykorzystania.