Ptaki nad Birkenau. Esesman i więzień, dwaj ornitolodzy w Auschwitz

Dwaj ornitolodzy prowadzili badania w Oświęcimiu i okolicach. Tylko jeden jako więzień obozu koncentracyjnego, a drugi jako jego nadzorca. Szkoda, że nie było im dane spotkać się po wojnie.

materiały prasowe Zdjęcia wykonane przez Niethammera w okolicach obozu Auschwitz.

Ten pierwszy badacz ptaków to Jan Grębocki urodzony w 1908 r. we wsi Nowogród (dziś powiat Golub-Dobrzyń), wówczas w zaborze rosyjskim. Nie wiadomo, do jakich szkół uczęszczał. Już po restytucji państwa polskiego, z początkiem lat 30., związał się z Marią Szymańską, mieszkanką Kutna, parę lat później uzyskał stałe zatrudnienie jako instruktor w Lidze Ochrony Przeciwgazowej i Przeciwlotniczej w Toruniu. Interesowała go przyroda, myślistwo; dla bogatych nemrodów preparował trofea łowieckie, głównie ptaki.

Z początkiem wojny został zmobilizowany, wysłany na front, ale już we wrześniu dostał się do niemieckiej niewoli. Udało mu się zbiec. Próbował przedostać się do Francji, by wstąpić do tworzonego tam polskiego wojska. Został schwytany i uwięziony w Tarnowie, skąd jako więźnia politycznego przewieziono go 14 czerwca 1940 r. w pierwszej grupie 728 polskich więźniów do nowo powstającego obozu koncentracyjnego Auschwitz. Oznakowano go tatuażem z numerem 136.

Tymczasem w Niemczech, w Saksonii, Günther Niethammer, także rocznik 1908, najmłodszy syn dobrze sytuowanej rodziny, podjął decyzję, by zostać przyrodnikiem, zoologiem. Studia uniwersyteckie podjął w 1927 r. w Tybindze, w 1937 r. ukończył je doktoratem w Lipsku, jego specjalnością była ornitologia, był też zapalonym myśliwym. Już w młodości dużo podróżował, także do afrykańskich kolonii. Cechowały go niemiecko-patriotyczne poglądy, które z czasem przybrały cechy nacjonalistyczne. W 1937 r. wstąpił do NSDAP, otrzymał stałe miejsce pracy w Muzeum Przyrodniczym im. A. Koeniga w Bonn (dyrektor tego muzeum, przeciwnik nazizmu, pochwalił to członkostwo, bo ta nowa partia popierała ekspedycje naukowe za granicę).

Po anschlussie Austrii przez Rzeszę Niemiecką w 1938 r. Niethammera przeniesiono na stanowisko kierownika działu ptaków dużego Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu.