Prosto z książki
Caro Marcello! I dzieje kontusza. Recenzujemy nowe książki historyczne
Miejska cywilizacja
Annalee Newitz, Cztery zaginione miasta. Tajemnicza historia epoki metropolii, przeł. Elżbieta Smoleńska, W.A.B., Warszawa 2023, s. 352
Angkor stolica imperium Khmerów w Kambodży, rzymskie Pompeje, Cahokia nad rzeką Missisipi i neolityczne Çatalhöyük w środkowej Turcji. Miasta, które dzielą tysiące kilometrów i tysiące lat. Łączy je zaś to, że wszystkie przeżyły okres załamania, ale wbrew obiegowym opiniom żadne nie upadło, żadne nie zniknęło. Mogły zmienić swoją funkcję, utracić status metropolii, ale wszystkie przepoczwarzyły się i żyły dalej (nawet jeśli było to „tylko” życie w wyobraźni kolejnych pokoleń). Patrząc na wielkie miasta z przeszłości, Annalee Newitz widzi jedno z najbardziej dobitnych świadectw ludzkiej zdolności przetrwania. Ich dzieje dowodzą, że nawet w obliczu klęsk politycznych czy naturalnych ludzie będą próbować na nowo.
Autorka nie jest historyczką ani archeolożką. Jako dziennikarka ma natomiast oko do szczegółów. Powiedzieć, że jej książka jest historią miejskiej cywilizacji pisaną z perspektywy… publicznych szaletów, z pewnością byłoby nadużyciem. Ale uwaga, z jaką Newitz stara się przybliżyć życie mieszkańców tych ośrodków w ich najdrobniejszych szczegółach, robi wrażenie. Wielkim plusem są też rysunki przedstawiające układ przestrzenny opisywanych miast i położenie najważniejszych budowli. Ten wciągający reportaż historyczny to uniwersalna opowieść o radzeniu sobie z kryzysami – a dziś, w dobie kryzysu klimatycznego, warto przecież wiedzieć, jakie błędy popełniały wielkie metropolie w przeszłości.
TOMASZ TARGAŃSKI
***
Caro Marcello!
Stale obawiam się jakiejś katastrofy... Korespondencja Stanisława Augusta z Marcellem Bacciarellim, przełożył z rękopisu Jan Maria Kłoczowski, opr.