Prosto z książki
Gospodarka PRL i antyczne potwory. Recenzujemy nowe książki historyczne
Łyżeczka prawdy
Cezary Harasimowicz, Bieta. Powieść o życiu Elżbiety Ficowskiej, cudownie ocalonej z getta, Wydawnictwo Lira, Warszawa 2024, s. 368
Na początek ostrzeżenie – to nie jest klasyczna książka historyczna, ale po części fabularna kreacja. Inaczej być nie mogło. Autor poznał swoją bohaterkę, wysłuchał jej, ale wiele musiał dopowiedzieć, używając wyobraźni. Gettowej części swojej historii Bieta pamiętać nie może. Jej rodzina postanowiła ukryć dziecko po aryjskiej stronie. Niemowlę, zamknięte w drewnianej skrzyni, umieszczono na furmance wywożącej z getta cegły. Do skrzyni rodzina włożyła srebrną łyżeczkę z grawerunkiem „Elżunia” i datą jej urodzenia 5 stycznia 1942 r.; tę samą łyżeczkę, którą podano dziewczynce luminal, żeby Niemcy nie usłyszeli jej płaczu. To będzie jedyna metryka Biety. Matką Elżuni po aryjskiej stronie została Stanisława Bussoldowa, przyjaciółka Ireny Sendlerowej. Dała dziewczynce bezpieczeństwo i bezwarunkową miłość. Po wojnie Elżunia dorastała w nieświadomości swojego pochodzenia – czasem tylko przebijały się jakieś refleksy: skrywane słowa, niezgodność dat. Miała 17 lat, gdy usłyszała od przyjaciółki: „Dlaczego mi nie powiedziałaś, że jesteś Żydówką?”. Związała się z Jerzym Ficowskim, który zafascynował ją prozą Brunona Schulza, uczył, jak być świadomą, ocalałą z Zagłady Żydówką. Oboje byli związani z korowską opozycją, a po 1989 r. Ficowska została rzeczniczką prasową Jacka Kuronia. Przez kilka lat prezesowała Stowarzyszeniu Dzieci Holocaustu.
JOANNA PODGÓRSKA
***
Wewnątrz systemu
Jerzy Gwiaździński, Planista. Cztery dekady wewnątrz gospodarki centralnie sterowanej, Ośrodek Karta, Warszawa 2024, s. 223
Rzadko zdarza się natknąć na autentyczny głos z przeszłości, poświęcony meandrom polityki gospodarczej PRL.