Klasyki Polityki

Która godzina?

Która godzina? Naukowcy próbują precyzyjnie odliczać czas

Zegar główny w Muzeum Orsay Zegar główny w Muzeum Orsay valentinsimon0 / Pixabay
Otwierając szampana na powitanie Nowego Roku nie zastanawialiśmy się, skąd wiadomo, że właśnie w danej chwili wybiła północ. Z reguły włączaliśmy radio lub telewizor, by śledzić odliczanie ostatnich sekund starego roku.
Zegar atomowy znajdujący się w Saint-Cloud pod ParyżemAFP Zegar atomowy znajdujący się w Saint-Cloud pod Paryżem

Wydawać by się mogło, że odmierzanie czasu z dokładnością sekundy zupełnie nam wystarcza. Tymczasem naukowcy starają się to robić z niewyobrażalną precyzją: ostatnio zbudowali prototyp zegara, który po kilku miliardach lat działania spóźniłby się lub pospieszył zaledwie o jedną sekundę.

Jeszcze w XIII wieku zegary mechaniczne późniły się lub spieszyły co najmniej o 15 minut na dobę. Czterysta lat później ich błąd wynosił zaledwie 10 sekund na dobę. Nie minęło kolejne sto lat, a Brytyjczyk John Harrison zbudował mechanizm o dokładności 0,06 sekundy. Natomiast skonstruowane w XX stuleciu i używane powszechnie do dzisiaj zegarki kwarcowe popełniają błąd wynoszący zaledwie jedną tysięczną sekundy na dobę, a laboratoryjne czasomierze mylą się o stutysięczną część sekundy.

Jednak w latach czterdziestych XX wieku powstały jeszcze bardziej precyzyjne urządzenia – zegary atomowe. Z grubsza rzecz biorąc zasada ich działania polega na tym, że przez wyznaczony punkt w równych odstępach czasu przechodzi grzbiet fali elektromagnetycznej emitowanej przez atomy cezu-130. Stabilność najlepszych zegarów atomowych jest ogromna – po 10 mln lat pracy mogą się one spieszyć lub późnić najwyżej o sekundę. Czas można więc za ich pomocą odmierzać z niewyobrażalną wręcz dokładnością.

Ale czy ten swoisty wyścig precyzji z czasem jest nam rzeczywiście do czegokolwiek potrzebny? Czy zwykłym ludziom, ale również i naukowcom nie wystarczą zegarki kwarcowe zamiast, kosztujących setki tysięcy dolarów, atomowych? Okazuje się, że nie.

Polityka 1.2002 (2331) z dnia 05.01.2002; Nauka; s. 66
Oryginalny tytuł tekstu: "Która godzina?"
Reklama