Wicepremier Morawiecki o swojej „dobrej zmianie”

Rafał Woś: – Dobrze panu w tym rządzie? Mateusz Morawiecki: – Znakomicie. A w tej konfiguracji politycznej? Z silnym i nieprzewidywalnym Jarosławem Kaczyńskim pociągającym za sznurki z drugiego planu? I w tej atmosferze ogromnego politycznego rozedrgania? Rozedrgania? Ja raczej widzę znaczącą stabilizację. Pierwszy raz mamy w Polsce rząd sprawujący władzę samodzielnie. Nie ma tej niepewności towarzyszącej pracy gabinetów koalicyjnych. Nie mówię, że koalicje zawsze są złe. W Niemczech potrafią działać nawet wielkie koalicje. Ale tam niemiecka racja stanu i strategia rozwoju kraju – to wartości podzielane przez całą klasę polityczną. Natomiast w warunkach państwa znajdującego się wciąż – jak Polska – w fazie transformacji, potrzebne są szybkie i skuteczne działania. Tyle że mnie chodziło również o to, co się dzieje poza parlamentem. Rządzicie od 100 dni, a już udało wam się zantagonizować albo wystraszyć pokaźną część Polaków. Czy tak ma wyglądać „dobra zmiana”? Mam wrażenie, że negatywny przekaz, jaki pojawia się wobec nas w przestrzeni publicznej, to głosy wciąż trawiącej wyborczą porażkę opozycji i stojącej za nią części establishmentu. Tworzy się atmosferę katastroficzną, ale pytanie zasadnicze brzmi: o jaką stawkę walczymy? Czy o status dotychczasowych beneficjentów transformacji, czy o dobrobyt całości? Coraz więcej ludzi ze środowisk nam niechętnych – także pan w swoich publikacjach – przyznaje, że polski model rozwoju się wyczerpuje, a my chcemy rozmawiać o modelu, który ma go zastąpić. Jednym zdaniem: wiele hałasu o nic. O nic? Zarzut numer jeden: PiS zamiast uzdrawiać państwo, zaczyna od jego psucia i zawłaszczania. Akurat do pana jako zdeklarowanego państwowca powinno to przemawiać. Odpowiem najszczerzej, jak tylko potrafię. Uważam PiS za najbardziej propaństwową partię w historii III RP. I Jarosław Kaczyński, i wielu innych działaczy tej partii to są państwowcy z krwi i kości. A do państwa podchodzą zupełnie inaczej niż wiele partii, które dotąd nami rządziły. Państwo jest naczelną i najwyższą wartością, emanacją wspólnego, a nie tylko indywidualnego dobra. Rozumiem, że broni pan swojej formacji. Ale proszę spojrzeć na sprawę z boku. Natychmiastowe obsadzenie swoimi ludźmi mediów publicznych, spółek Skarbu Państwa czy służb specjalnych albo planowane zmniejszenie niezależności służby cywilnej. Przecież to się w niczym nie różni od złych praktyk z czasów SLD czy rządu PO-PSL. Przeciwnicy PiS musieli pogodzić się z ubiegłorocznymi werdyktami wyborczymi, ale nie mogą pogodzić się z tym, że PiS rządzi. Ich zdaniem mogliśmy wygrać, ale nie możemy podejmować żadnych decyzji. To nie są pretensje, że rządzicie. Tylko pretensje, jak to robicie. No dobrze, zacznijmy od ustawy o służbie cywilnej. W krajach demokratycznie dojrzałych służba ta funkcjonuje dokładnie tak, jak proponujemy. Na przykład w Niemczech istnieje warstwa tzw. urzędników politycznych, co z grubsza pokrywa się z warstwą dyrektorską w urzędach. Podobnie jest we Francji, Austrii czy Holandii. To jest grupa, która ma sprawnie przekładać płynące z góry postulaty polityczne na język i procedury administracji publicznej. W Polsce ta warstwa była za bardzo zacementowana. Nawet niechętne nam raporty przyznają, że aby rządzić i zmieniać na serio, ta grupa urzędnicza wymagała najgłębszej modyfikacji. Przynajmniej takiej, jaką zrobiliśmy. A wy chcecie zmniejszyć ich niezależność i uczynić bardziej dyspozycyjnymi wobec świata polityki. Bo tak to funkcjonuje w zachodnich demokracjach. Urzędnicy nie mogą być światem samym dla siebie. Ta grupa musi być oczywiście profesjonalna i uczciwa, ale jej zadaniem jest realizacja priorytetów politycznych. Poza tym świat zewnętrzny ewoluuje w bardzo szybkim tempie i w wielu przypadkach to rynek ma dziś przewagę kompetencyjną nad państwem. Dotychczasowe reguły w praktyce uniemożliwiały zasilanie administracji profesjonalistami spoza służby cywilnej. My to właśnie zmieniamy w interesie państwa polskiego. A spółki Skarbu Państwa? Będąc w grupie doradców gospodarczych premiera Tuska (Morawiecki zasiadał w niej w latach 2010–11 – red.), mocno zaangażował się pan w projekt ustawy o odpolitycznieniu nadzoru właścicielskiego nad tymi spółkami. Tamten projekt upadł. A teraz pan jest w rządzie i tylko przypatruje się, jak PiS zastępuje ludzi Platformy swoimi nominatami. I gdzie tu „dobra zmiana”? Cieszę się, że po 27 latach mamy wreszcie w Polsce kadrę niezależnych, w pełni profesjonalnych i patriotycznych menedżerów. A nie postkomunistycznych nominatów, którzy dominowali w tych strukturach przez cały okres trwania III RP. I właśnie z tego nowego zasobu kadrowego chcemy czerpać. Nie za dużą sobie przyznajecie wszechwiedzę? Nie ma przecież jasnych kryteriów, kto jest „postkomunistycznym nominatem”, a kto „młodym patriotycznym menedżerem”. Dostaliśmy od społeczeństwa mandat na przeprowadzenie głębokiej zmiany. Więc tę zmianę przeprowadzamy. Zarzut numer dwa to sparaliżowanie Trybunału Konstytucyjnego. I tu już nie chodzi o to, że powielacie patologie swoich poprzedników. To wykręcenie bezpieczników systemu. Pachnie zamachem na demokrację. Do paraliżu Trybunału doprowadziło pospieszne powołanie dodatkowych sędziów przez poprzednią koalicję. Gdyby tego nie zrobili, sprawy by nie było. Ale wy mogliście odpuścić i pokazać, że nie będziecie grać na zasadzie „oko za oko”. „Dobra zmiana”, pamięta pan? Ja się akurat bardzo cieszę, że tak wyszło. Naprawdę? Tak, bo przy okazji starcia z Trybunałem doszło do dyskusji o jakości polskiego świata sędziowsko-prawniczego, którego ogromna część została przeniesiona z PRL do III RP bez żadnego rozliczenia, weryfikacji. Co szczególnie widać w pokoleniu dotąd dominującym w TK. I to przyniosło nam bardzo wiele szkód. Tak po stronie orzecznictwa karnego, jak i gospodarczego. III RP stała się krajem pobłażliwym dla silnych i dobrze ustosunkowanych, a surowym dla słabych. A powinno być odwrotnie. W rankingach skuteczności i jakości polskich sądów jesteśmy na bardzo dalekich miejscach. Dlatego jestem zwolennikiem rozległych i głębokich zmian w polskim prawie i w sądownictwie. A w szczególności w TK, który zniszczył jedyną kompleksową próbę lustracji. Widzimy tego skutki dziś przy okazji dokumentów z szafy Kiszczaka i roli Lecha Wałęsy w procesie transformacji. Jego rola, jego zachowanie stają się coraz bardziej jasne. Ale czy nie irytują pana te kolejne otwierane przez PiS fronty? Przecież one ewidentnie utrudniają panu zadanie. Kilka dni temu pokazał pan założenia tzw. planu Morawieckiego. Mówi pan w nim o planie inwestycyjnym, jakiego III RP jeszcze nie widziała. Aby ten plan zrealizować, potrzebne jest wciągnięcie do gry kapitału prywatnego, również zagranicznego. Tego samego kapitału, któremu agencja ratingowa S&P ostatnio odradziła inwestowanie w Polsce. Właśnie ze względu na polityczne napięcia wytwarzane przez rząd PiS. Przecież pan jest świadom, że wielu kolegów z rządu podcina gałąź, na której pan siedzi. Decyzja S&P pokazuje potrzebę dobrej komunikacji z rynkami finansowymi. Jeśli ją zapewnimy, to rynki docenią naszą kompleksową propozycję rozwojową i dostrzegą w tym szansę dla siebie. Wiem, że jesteśmy uważnie obserwowani. Dlatego dbamy o stabilność makroekonomiczną. W tym szczególnie o finanse publiczne i o dług. Bo to jest kluczowe dla każdego długoterminowego inwestora. Pierwsze reakcje na plan Morawieckiego są raczej pozytywne. Pytanie tylko, dlaczego akurat wam ma się udać to, co nie udało się poprzednikom? Choćby PO, która po reelekcji w 2011 r. zapowiedziała ambitny plan Polskich Inwestycji Rozwojowych. A trzy lata później minister Sienkiewicz mówił gorzko, że po planie została tylko „kamieni kupa”. PIR był słuszną inicjatywą, ale proszę nie porównywać jej do naszego projektu. Bo to jest zupełnie inna skala. PIR to ok. 30 osób. Osób, które nie miały odpowiedniego wsparcia politycznego ze strony własnego obozu. My z kolei mówimy o planie opartym na szerokiej diagnozie i uwzględniającym groźbę wpadnięcia w pięć pułapek rozwojowych. Świadomość istnienia tych pułapek była już przed wami. Tak, tylko że my nie chowamy się przy tym wyłącznie za abstrakcyjnymi agregatami makroekonomicznymi lub wiarą w omnipotencję rynku. Rozumiemy, że równie ważne są uwarunkowania demograficzne, mikroekonomiczne, komercyjne i instytucjonalne. Nasz program jest odpowiedzią na problem niskich płac i zbyt dużej zależności polskiej gospodarki od kapitału zagranicznego. Plan zakłada wzmocnienie polskiego przemysłu, zwłaszcza wysokomarżowego, ekspansję naszych towarów na rynki zagraniczne, ułatwienia dla małych i średnich firm polskich. Mamy w planach odbudowanie szkolnictwa zawodowego, dokonanie istotnych zmian w ustawie o zamówieniach publicznych i budowanie infrastruktury w ramach zrównoważonego rozwoju. To nowe podejście. Nie takie nowe. Rozmach i oczekiwany poziom koordynacji przypomina tzw. plan Drugiej Polski, czyli zakrojony na szeroką skalę program inwestycyjny Edwarda Gierka. Panie redaktorze, niech pan nie będzie zabawny. Wielu polskich polityków połamało już sobie zęby na planach wielkiej modernizacji polskiej gospodarki. Plany rozwojowe czasów Gierka – mimo że tworzyło je wielu mądrych ludzi – były niemożliwe do realizacji z racji nierynkowego charakteru gospodarki i całkowitej zależności od ZSRR. My nie będziemy na poziomie centralnym decydować, gdzie stanie kolejna fabryka dronów, butów albo huta. Naszym planem jest systemowe pobudzenie innowacyjności oraz stworzenie warunków dla polskiego i niepolskiego biznesu do poprawy pozycji polskiej gospodarki w globalnych łańcuchach wartości. Co więcej, w przeciwieństwie do poprzedniego rządu nie mamy w planach zadłużać kraju na potęgę, tylko wykorzystywać rodzimy potencjał do ambitnych przedsięwzięć. O, to ważna deklaracja! Tak, bo dług państwa, wliczając OFE, urósł przez 8 lat o ponad 100 proc., a ogólne zadłużenie rosło prawie dwa razy szybciej niż nominalny PKB. Ciekawe, że nasi mainstreamowi ekonomiści jak gdyby tego nie zauważali. I jeszcze jedno – nie ma w świecie silnego gospodarczo kraju, który nie prowadziłby własnej aktywnej, czasami megaaktywnej polityki prorozwojowej. Wystarczy spojrzeć na Niemcy, Francję, kraje skandynawskie, Koreę czy USA. To znów łatwiej powiedzieć niż zrobić. Zdaję sobie z tego sprawę. Nie mamy takiego komfortu jak Korea, Japonia czy nawet w swoim czasie Skandynawia, USA albo Niemcy, które swoją gospodarczą potęgę budowały na polityce protekcjonistycznej i twardej ochronie własnego rynku na wcześniejszych etapach rozwoju. My tego nie możemy zrobić, bo jesteśmy częścią Unii Europejskiej i Światowej Organizacji Handlu. Jesteśmy atakowani za każdą maluteńką próbę ochrony swojego rynku. Tymczasem kiedy polscy kierowcy ciężarówek z sukcesem jeżdżą do Niemiec albo do Francji, narzuca się im tamtejsze regulacje. I nikt nie protestuje, że łamane jest prawo unijne. To tylko jeden z przykładów, że mamy pod górkę. Ale przepraszam bardzo, czy w związku z tym mamy przestać się wspinać? Donald Tusk powiedział kiedyś w rozmowie z POLITYKĄ, że zaczynał rządzić polską jako liberał, a skończył jako socjaldemokrata. A pan zaczyna jako kto? Moje poglądy gospodarcze niewiele się zmieniły przez ostatnie 30 lat. Wierzę w wolny rynek, ale przede wszystkim jestem dzieckiem solidarności – przez duże i małe „s”. I uważam, że państwo i współobywatele to najważniejszy dla polityka punkt odniesienia. Pamięta pan, jak w ostatnich 27 latach wmawiano nam, że podatki to haracz, państwo nie jest nam do niczego potrzebne, a rynki same powracają do stanu równowagi? Tymczasem widać na świecie, że gdy bogate firmy i obywatele nie dzielą się swoim kawałkiem tortu, to cierpi cał