Relacja z festiwalu filmowego w Wenecji

Zwycięstwo „Piety” Kim Ki-duka na zakończonym w niedzielę weneckim festiwalu z jednej strony było zaskoczeniem, ponieważ film nie był wymieniany wśród faworytów, z drugiej zaś trudno o werdykt, który lepiej podsumowałby tegoroczny konkurs. Grand Prix dostał obraz, który już w tytule nawiązuje do ikonografii katolickiej – figury Matki Boskiej trzymającej na kolanach martwego Chrystusa. Religia zaś, zwłaszcza chrześcijańska, była w tym roku na Lido tematem pojawiającym się w wielu filmach. Kim Ki-duk też odwołuje się zresztą w „Piecie” do wartości katolickich: miłosierdzia, potrzeby przebaczenia. Historia osieroconego w dzieciństwie chłopaka, w którego drzwiach pewnego dnia staje kobieta podająca się za jego matkę, szybko przeradza się jednak w typowy dla Korei Południowej gatunek, czyli kino zemsty spod znaku Park Chan-wooka, twórcy „Old Boya”. Co najprawdopodobniej spodobało się najbardziej przewodniczącemu jury Michaelowi Mannowi, specjaliście od gatunkowych produkcji („Informator”, „Wrogowie publiczni”). Niestety, większość prezentowanych filmów utknęła w pół drogi między ciekawym pomysłem a bezradnością wobec jego rozwinięcia. To przypadek zwycięskiej „Piety”, ale także długo oczekiwanego „Passion” Briana De Palmy, oraz obrazów mniej znanych twórców: włoskiego „Un Giorno Speciale” Franceski Comencini czy belgijskiego „La Cinquième Saison” Jessiki Woodworth i Petera Brosensa. Z kolei ceniony amerykański reżyser Terence Malick pokazał „To the Wonder”, w którym już nawet nie tyle opowiada o Bogu, jak to robił dotychczas, lecz jakby występuje z jego pozycji, wygłaszając z offu kazanie o miłości i zdradzie. Siła wyższa Jest za to coś bardzo ciekawego w tym, jak kryzys ekonomiczny i polityczny, odbijający się w części prezentowanych w Wenecji tytułów (zwłaszcza tych o Włoszech w erze Berlusconiego), korespondował w tym roku na festiwalu z desperackimi próbami znalezienia przez bohaterów rozwiązania problemów poza ekonomią i polityką. Wiara w drugiego człowieka, w system społeczny została zastąpiona w pokazywanych na Lido filmach wiarą w siłę wyższą. Do łask wróciła religia. To ona nadaje sens cierpieniu, którego doświadczają dziś nawet ci, którzy jeszcze przed chwilą cieszyli się błogim spokojem prosperity. Do Boga zwracają się więc i bohaterowie „To The Wonder” Terence’a Malicka i „Raj: wiara” Ulricha Seidla – zdobywcy Nagrody Jury, i „Bella Addormentata” Marco Bellocchio. Seidl wyłowił swoją bohaterkę Annę-Marię z szarego austriackiego tłumu. Bellocchio znakomitą jak zawsze Isabelle Huppert obsadził zaś w roli eksdiwy włoskiego kina. Kobiety o różnym statusie społecznym, z różnych krajów, w dokładnie taki sam sposób przekształcają swoje domy w sanktuaria, w których spędzają odtąd niemal całe dnie, oddając się rytuałom katolickim. Celowo użyłam słowa „rytuał”, a nie „modlitwa”, ponieważ Bellocchio i Seidl wyraźnie podkreślają pustkę ich teatralnych gestów. Wiara w zachodnim świecie jest traktowana instrumentalnie, służy ucieczce. Bohaterce Bellocchio przed poczuciem winy, bohaterce obrazu „Raj: wiara” – przed sparaliżowanym mężem. Film Seidla był zresztą chyba najbardziej śmiałą propozycją tego dość zachowawczego konkursu. Jego bohaterka przekracza granicę między religijnym oddaniem Chrystusowi a miłosną czy wręcz erotyczną fascynacją. Austriak potwierdził tym samym, że jest dziś jednym z najciekawszych i najbardziej prowokacyjnych europejskich twórców. (Do polskich kin trafił właśnie jego film „Raj: miłość”). Tym bardziej więc szkoda, że nie potrafił przekonująco obronić swojej bohaterki. Anna-Maria wypada bowiem karykaturalnie. Jest po prostu dewotką, którą część widowni wyśmieje już po pierwszych minutach filmu. Najbardziej spełnionym obrazem tego festiwalu był, nie tylko moim zdaniem, „The Master” Paula Thomasa Andersona. Mimo wcześniejszych pogłosek o związku tej fabuły z historią ruchu scjentologów, religijny kult jest tu tylko pretekstem pozwalającym zbudować Andersonowi ze znaną dobrze z „Aż poleje się krew” czy „Magnolii” reżyserską wirtuozerią opowieść o miłości. O skomplikowanych uczuciach między mistrzem i uczniem; duchowym przywódcą, który stłumił w sobie namiętności, i weteranem II wojny, którego z kolei wyłącznie one prowadzą przez życie. Nagrody aktorskie dla gwiazd „The Master”: Philipa Seymoura Hoffmana i Joaquina Phoenixa i za reżyserię dla Andersona to zdecydowanie najbardziej trafiona część tegorocznego werdyktu. Największym przegranym jest natomiast Harmony Korine. Jego „Spring Breakers” okazał się zresztą właśnie tym, czego wszyscy spodziewali się po „The Master” – filmem o Ameryce w sidłach kultu. Tyle że nie reprezentują go tu scjentolodzy ani żadna inna grupa religijna. Ameryka w filmie Korine’a czci Benjamina Franklina ze studolarówek i niekończącą się zabawę, którą można za nie kupić (tytułowy „spring break” to wiosenna przerwa w koledżu). Niby „o dusze” nastolatków walczy tu jeszcze Kościół, ale bez powodzenia. Bohaterkę graną przez dziewczynę Justina Biebera – Selenę Gomez – widzimy w kilku scenach biorącą udział w katolickich obrzędach, ale są one u Korine’a tak samo jałowe jak balangowanie na Florydzie, które oglądamy przez większość filmu. Obraz Korine’a tętni muzyką, dynamicznie zmontowanymi zdjęciami imprez na plaży, hotelowych libacji, dziewczyn w bikini i gangsterów w strojach jak z hiphopowych teledysków. I chyba właśnie ten ukłon w stronę młodej publiczności, stylistyki rodem z MTV, nie spodobał się jury. Filmy festiwalowe zazwyczaj posługują się przecież kompletnie inną estetyką. A szkoda, bo Korine jest całkowicie świadomy konwencji, której używa. Sięgając po elementy charakterystyczne dla popkultury, ośmiesza ją, obnaża jej miałkość. Zatrudnia celebrytki z Disney Channel – Gomez i Vanessę Hudgens – ale nie powierza im ról wymagających szczegól