Opener Festival: święto muzyki na polskim wybrzeżu

Jesteśmy pokoleniem, które jest w stanie coś zmienić – krzyczy Ras Luta ze sceny Alterklub, jednej z pięciu, na których w czasie Open’era gra się muzykę. Ras Luta (lat 30, specjalizacja: reggae) przez moment robi wrażenie, że poza dobrą muzyką chodzi tu o jakąś większą ideę. Na znak tego każe pokazać światło: – Podnieście telefony komórkowe! Telefony komórkowe open’erowicz ma. Czasem nawet po dwa, bo jeden bywa lepszy do Internetu, a drugi do esemesów, poza tym nie można odpisać na wiadomość, jeśli się akurat nagrywa fragment koncertu. „Mało hipsterów na Open’erze” – nasmarował ktoś na jednym z festiwalowych obiektów. „Za to dużo instagramowiczów” – dopisał ktoś inny, mając na myśli tych, którzy non stop publikują w sieci zdjęcia tego, co widzą. Nic zdrożnego, to zjawisko światowe. Jeśli zapytać kogokolwiek, jaki ten festiwal jest, słowo światowy będzie się pojawiać często. A że na świecie rzadziej się ostatnio hipsteruje, a częściej swaguje (czyt. słaguje), więc i tu coraz częściej zamiast „lans” mówię „swag”. 1 Ustrój Miasto muzyki i kultury. Tak z kolei mówi o swojej imprezie Mikołaj Ziółkowski, szef agencji Alter Art (zwanej dalej Agencją), który Open’er Festival wymyślił, 11 lat temu zorganizował po raz pierwszy, przeniósł z Warszawy do Gdyni, a potem z centrum miasta wyprowadził na lotnisko Babie Doły – Kosakowo. Open’erowicze znają go z anteny Trójki, partnera medialnego festiwalu (zwanego dalej Radiem), gdzie pojawia się regularnie przez pół roku przed imprezą, ujawniając kolejne gwiazdy, z którymi często sam się wcześniej umawia. Czasem jego wyborów nie zna nawet najbliższe otoczenie – o przeciekach nie ma mowy. Jeśli Open’er byłby miastem-państwem, Ziółkowskiego należałoby uznać za prezydenta. Radio byłoby zaś ministerstwem informacji – nadaje stąd na żywo, transmituje koncerty, w tym roku ustawiło jeszcze bibliotekę. Ta antena wciąż ma wpływ na rynek muzyczny (Artura Andrusa wyniosła do rangi muzycznej gwiazdy ubiegłego roku), ale sama potrzebuje młodych słuchaczy, można więc mówić o symbiozie. Podobnie z najważniejszą rządzącą tu marką, piwem Heineken (zwanym dalej Sponsorem). To ze względu na nią zamiast: na openera, od początku mawiało się: na heńka, a podatny na czar marek Kendrick Lamar (lat 26, amerykański raper) pozdrawiał publiczność: – Heineken, jak się czujecie? Sponsor powinien czuć się dobrze, bo muzyczny festiwal bez piwa nie istnieje. Choć w warunkach polskich oznacza to trochę koncertów i trochę piwa, nigdy naraz – ustawodawca uznał, że muzyki słuchanej w dużym tłumie nie należy łączyć z alkoholem, i zarządził tworzenie stref piwnych. Sponsor zarządził za to strefę VIP (w tym roku m.in. Alicja Bachleda-Curuś i Kuba Wojewódzki), własną strefę designu, i ogłosił, że chce budować społeczeństwo bardziej trzeźwe i proekologiczne. W tym drugim ma pomóc program zbierania pustych kubków po piwie (kto nazbiera dużo, może dostać albo samemu wykonać na bazie odpadów jakiś gadżet). To pierwsze nie zawsze się udaje. „Pozdrowienia dla typa, który pół nocy grał na flecie i darł japę, że może »zaczarować moje bidony«, bo jest fakirem. Giń, pijaku!” – ogłasza na facebookowej tablicy ogłoszeń mieszkanka pola namiotowego. Bidony – dodajmy – nie mają tu nic wspólnego z piwem. Gdyby fakir zdecydował się przy czarowaniu użyć siły, interweniowałyby siły porządkowe miasta-państwa, dla niepoznaki – festiwale nie straszą przemocą – oznaczone jako służba informacyjna (tylko pod sceną pojawia się „porządkowa”). Towarzyszą im oficerowie rozpoznania, czyli pracownicy Agencji. Łatwo ich poznać, bo przemykają po terenie festiwalu na rowerach, co umożliwia im posiadanie ekskluzywnej przepustki: Bike Passa. 2 Położenie Jeśli geografia zna rzeki okresowe, to Open’era powinna uznać koniecznie za okresowe państwo. Pojawia się co roku na północno-zachodnich obrzeżach Gdyni. Z obszarem ponad 80 ha jest dwukrotnie większe niż Watykan (który zresztą większą część dochodów czerpie z pielgrzymek – co zasadniczo podobne, choć w wypadku festiwalu doliczyć trzeba środki Sponsora i miasta Gdynia). Nad zagospodarowaniem tego terenu pracuje co roku 6 tys. osób – to też więcej niż w Watykanie. Funkcję błogosławionych pełnią headlinerzy, czyli główne gwiazdy, dla których pielgrzymuje tu publiczność. W tym roku: Blur, Kings Of Leon, The National, Arctic Monkeys. Razem z całą resztą kilkudziesięciu wykonawców tworzą tzw. line-up.   Jeśli Przystanek Woodstock walczy o „miłość, przyjaźń, rock’n’roll”, Open’er koncentruje się raczej właśnie na zebraniu najlepszego line-upu w kraju. Opozycja między festiwalem Owsiaka (największym w Polsce) a imprezą Ziółkowskiego (największym biletowanym) jest faktem, i to na wielu poziomach. I jeśli Agencja nie chce mówić, ile dokładnie osób przyjedzie na Open’era, to dlatego, że – jak zaznacza Ziółkowski – inni mogą mieć więcej, tu ma być lepiej. A lepiej kosztuje. Dlatego Woodstock jest darmowy, a Open’er – płatny. Obywatelstwo, czy raczej rodzaj azylu, można kupić za 470 zł (karnet czterodniowy) albo za 550 zł, jeśli chcemy zamieszkać na polu namiotowym, które w tym roku wyprzedano do cna. 20 tys. miejsc. Zmieściłaby się tu prawie cała populacja miasta i gminy Koluszki. Geografia imprezy przynosi jeszcze dwa szeroko komentowane fakty. Po pierwsze, odległość między sceną główną (Open’er Stage) a namiotową (Tent Stage) – tymi najważniejszymi – wymaga żwawej 20-minutowej przechadzki. Po drugie, centralna część Babich Dołów solidnie zapracowała na swoją nazwę nierównościami terenu, zdradliwymi szczególnie po zmroku. Obaliły niejednego, o czym najłatwiej dowiedzieć się w okolicach tutejszego ministerstwa zdrowia, czyli namiotu z czerwonym krzyżem, gdzie – wobec spokojnego charakteru zabawy – leczą raczej zatrucia i drobne urazy. 3 Gospodarka „Pierwsza tak doskonała kombinacja kultury, rozrywki i kapitalizmu” – zauważył ktoś przy okazji oryginalnego Woodstocku. Ale u zarania historii muzycznych festiwali słuchacze masowo wchodzili bez płacenia. Gdy Michael Eavis założył na swojej brytyjskiej farmie festiwal Glastonbury, brał za wstęp po funcie, wliczając w to mleko miejscowych krów. Dzisiaj trudno utrzymać ten model biznesowy. Gospodarka festiwalowa oparta jest więc na usługach kulturalnych i drobnym handlu. Walutą Open’era są Festiwalowe Bony Towarowe (zwane kuponami), wymieniane na złotówki w stosunku 1:3. Można też płacić kartą, ale tylko firmy-partnera festiwalu. Kto zapłaci trzy razy, dostaje gadżet. Kupony pozwalają młodszym uczestnikom imprezy poczuć się bezpieczniej, a ich rodzicom spokojniej – kto by tam napadał na dzieci, jeśli taki kupon w otaczającym festiwal świecie nie jest wymienialny na żadne dobra. Organizatorom zaś dają kontrolę nad wszystkimi transakcjami. Handlowcy muszą je wymienić na powrót na koniec imprezy, co zapewnia dodatkowe źródło dochodów organizatorom większości dużych festiwali światowych z muzyką w tle. Tysiące przyjezdnych – których jest coraz więcej, głównie ze Skandynawii, państw bałtyckich i Wielkiej Brytanii – chwalą ceny. Półmetrowa zapiekanka – 4 kupony. Piwo – 2 kupony. Jeśli już, to problemem może być odłożenie na sam bilet. Ale jak w zeszłym roku policzyła prestiżowa agencja Havas, stosunek ceny do jakości line-upu jest i tak w Polsce najlepszy. Wśród 64 światowych imprez Open’er znalazł się w tej kategorii na trzecim miejscu, a do pierwszej dziesiątki trafiły łącznie aż cztery polskie festiwale. Zresztą jak komuś brak na bilet – ogląda transmisje przez Internet, narzekając na Facebooku, gdy nie pokazują ulubionego zespołu: „Naszykowałem w domowym zaciszu schłodzone heinekeny oraz czipsy, przyniosłem błotko z kałuży, żeby poczuć klimat festiwalu, a tu takie rozczarowanie!”. 4 Klimat Błoto nie pojawia się tu bez przyczyny. Określenie pogoda open’erowa już dawno wyjechało z Babich Dołów i funkcjonuje przez cały rok jako szybko zmieniająca się aura z deszczem wpisanym jako nieuchronność. Zresztą, im dłuższy festiwal, tym trudniej o same słoneczne dni.   Open’erowa publiczn