Kawiarnia literacka

Coraz częściej mówi się o wojnie z Rosją – nie na Dzikich Polach, o które nikt nie dba, tylko w naszym zacisznym świecie – że jest więcej niż realna i prawdopodobnie zacznie się nad Bałtykiem, kto wie, czy nie w tym roku. Oczywiście nikt jej nie chce, przynajmniej jeśli spytać wprost, ale z obserwacji wynika, że wielu z nas jedną nogą już na niej jest. 10 kwietnia 2010 r. obudziłam się o dziewiątej i jak zwykle włączyłam radio: tupolew z polskim prezydentem rozbił się pod Smoleńskiem. Na pokładzie nie było moich bliskich, geniusz Lecha Kaczyńskiego do mnie nie przemawiał, a jednak mnie to dotknęło – rzadko czułam tak silną więź z państwem i współobywatelami jak po tamtej katastrofie. Wkrótce przyszły informacje o współczuciu zwykłych Rosjan – o kwiatach, zniczach i słowach, a nawet o krótkim żałobnym występie Chóru Aleksandrowa przed polską ambasadą w Moskwie – i wdzięczność za te gesty: za serce. Jakby dwa wymęczone narody zbliżyły się nagle do siebie w cierpieniu, bo szok śmierci – wiedział o tym rosyjski kosmista i transhumanista Nikołaj Fiodorow – ma moc otwierania i jednoczenia. Niektórzy do dzisiaj nie mogą pojąć, skąd wzięła się tamta solidarność z „Ruskimi”, wietrzą spisek i bez końca wypominają Wajdzie znicze zapalane na grobach krasnoarmiejców, ale ja rozumiem tamten nastrój, bo sama go przeżyłam. Słuchałam wtedy pieśni Aleksandra Dolskiego „Zdrawstwuj, Polsza” – o Polsce i Rosji, które od wieków do siebie dążą, bezskutecznie próbując się wyrwać z zaklętego kręgu krzywd i win. Słowa barda nagle wypełniły się aktualną treścią – z polskiej śmierci na rosyjskiej ziemi i z rosyjskiego współczucia jak z ziarna rodziło się coś dobrego. Cywile z obu stron symbolicznie podali sobie ręce nad głowami polityków – poczuli wspólnotę losu. To był emocjonalny przełom, który szybko zadeptano i splugawiono, więc nie potrwał długo. Polityka potrzebuje konfliktu, „kochajmy się” jej nie służy. Drugi tupolew spadł do morza koło Soczi sześć lat później, w katolickie Boże Narodzenie. Rano znów włączyłam radio: na pokładzie rosyjskiej „tutki” był Chór Aleksandrowa, dziennikarze i uwielbiana „doktor Liza” (Jelizawieta Glinka). W sieci natychmiast wybiło szambo hejtu – mnóstwo osób poczuło potrzebę pouczania innych, że nie wolno współczuć. Nielzja! Bo chór był wojskowy i leciał do Syrii, by „tańczyć na gruzach Aleppo”; bo ma w repertuarze pieśni Armii Czerwonej i kontynuuje jej tradycje; bo Rosja nie powinna wkraczać do kraju Asada i na Ukrainę (zgadzam się, nie powinna). Nawet „doktor Liza” – znana z działalności na rzecz bezdomnych i umierających, z opieki nad Nadiją Sawczenko, kiedy ta przebywała w rosyjskim więzieniu, a także z ratowania dzieci z terenów objętych wojną – okazuje się niegodna współczucia, choć wiozła do Syrii tylko lekarstwa: bo wzięła kiedyś udział w propagandowej operacji w Donbasie; bo podobno jest na liście płac u Ławrowa; bo przyjęła odznaczenie z rąk Putina. Nie jestem wielbicielką Chóru Aleksandrowa, a pieśni Armii Czerwonej wolę słuchać w lirycznej interpretacji Julii Ziganszyny, solistki z Kazania. Nie uważam też, że praca w Chórze to robota jak każda inna – chórzyści wprawdzie nie strzelają, ale występując dla kolegów z frontu, przykładają rękę do wojny. Jednak mimo to pozostają ludźmi i nawet jeśli sami nie zasługują na nasze współczucie (czy na pewno?), bez wątpienia zasługują na nie ich matki i dzieci. Zresztą skąd pewność, że – dajmy na to – magazynier z marketu Pieriekriostok na Polance zawsze jest lepszym człowiekiem niż chórzysta od Aleksandrowa? Różne są miary i nic nie jest czarno-białe, zwłaszcza w Rosji z jej historią i ustrojem, gdzie każdy jest ofiarą i nawet przedsięwzięcia tak szlachetne, jak Muzeum Historii Gułagu, okazują się jakoś uwikłane, skoro trz