Bohaterski Toksarys
„Żeglarz z Miletu”, czyli rozgrywki grecko-perskie dla dużych i małych
To nie jest tak naprawdę powieść o morskich przygodach, choć pierwszy raz ukazała się w Polsce w latach 60. w „Klubie Siedmiu Przygód” – potężnej serii dla dzieci i młodzieży wydawnictwa Nasza Księgarnia. Teraz wraca w cyklu POLITYKI Cała Polska Czyta Dzieciom. W tej książce dla młodzieży węgierskiego pisarza Hegedüsa Gézy starożytni nie decydują się na wypłynięcie ze swojego miasta (którego ruiny położone są w dzisiejszej Turcji) do nieznanych krain, by zdobyć pierwsze życiowe doświadczenia i dobra materialne. Działają w imię wyższych wartości – wolności, równości i braterstwa broni, bo rzecz dzieje się w czasach zaciekłego odpierania przez Greków ataków Persów, w V w. p.n.e., gdy miejsce miały słynne bitwy pod Maratonem czy w wąwozie Termopile.
Główny bohater Gézy nazywa się Toksarys, jest postacią fikcyjną, którą autor uczynił kluczową dla jednego z greckich zwycięstw. Toksarys podpływa pod okręt wielkiego perskiego władcy Kserksesa i podaje się za sternika, który chciałby dobrowolnie podzielić się z wrogiem istotną wiedzą militarną. Kserkses głodny informacji przyjmuje go na poduchach w swoim purpurowym, rozbitym na pokładzie namiocie. Tyle że Toksarys nie wyjawia mu prawdy o liczbie posiadanych przez Greków okrętów (zawyża ją trzykrotnie) i o morskich manewrach, które rzekomo planują. Liczy, że Kserkses, kierując się jego fałszywymi danymi, zdecyduje się na natychmiastowy atak w miejscu i czasie, które dawałyby Grekom największe szanse na wygraną. Złoto, które otrzymał od Kserksesa, każe rozdać między greckich żeglarzy.
Toksarys, który zasięga też życiowych rad u dwóch filozofów: Anaksymenesa z Miletu i Heraklita z Efezu, wsławia się w czasie wojny z Persami jeszcze wielokrotnie. A to, w jaki sposób w „Żeglarzu z Miletu” opisany został perski władca, nie odbiega od opowieści Herodota.