Nową książkę Olgi Tokarczuk otwiera esej zatytułowany „Ognozja”, który opublikowaliśmy w POLITYCE 40 i który zapoczątkował cykl esejów Ex-centrum. W ten sposób zaczął powstawać swoisty słownik nowych, użytecznych pojęć, które oświetlają moment końca świata, jaki znaliśmy, i początku czegoś nowego. Książkę zamyka słynna mowa noblowska, czyli „Czuły narrator”, która wprowadziła nowe pojęcie, nie tylko literaturoznawcze, czyli „narratora czwartoosobowego”, który „potrafi zawrzeć w sobie zarówno perspektywę każdej z postaci, jak i umiejętność wykraczania poza horyzont każdej z nich; który widzi więcej i szerzej i jest w stanie zignorować czas. O tak, jego istnienie jest możliwe”.
Ten narrator odnosi się nie tylko do literatury. „Człowiek, proszę państwa, moi drodzy, ma duszę, ciało i narratora” – pisze Olga Tokarczuk w jednym z wykładów łódzkich. W swoich esejach i wykładach pisarka stara się wyjść poza znaną perspektywę. Do tego służy jej pojęcie ekscentryczności, czyli szukania nietypowych punktów widzenia, wyjścia poza centrum. Ekscentryczność to nie sposób ubierania, ale porzucenie udeptanych ścieżek myślenia i działania. To się może odbywać dzięki literaturze, która daje nam możliwość patrzenia na świat z wielu punktów widzenia. „Czytając, uczestniczymy w życiu kogoś innego i stajemy się nim (…). Mężczyzną może stać się kobieta. Jan Kowalski potrafi stać się Anną Kareniną, a ośmioletnia Ola Tokarczuk kapitanem Nemo”.
Nowa książka – pierwsza po przyznaniu Tokarczuk literackiego Nobla – wprowadza nas na wiele sposobów w literaturę, w czytanie i pisanie. Odsłania warsztat pisarki i czytelniczki, jak w tekście „Palec w soli, czyli krótka historia mojego czytania”.