Obywatele Ukrainy przeciwstawili Rosji nie tylko armię. Obrazy wojny, które do nas docierają, są również konfrontacją kultur. Otoczka, jaka spowija agresorów i rosyjski terror, jest czystym barbarzyństwem. Na naszych oczach upada wiele mitów, również tych kulturowych. Oto „przyszli barbarzyńcy” – jak w wielkim wierszu Kawafisa – by całkowicie zaorać pokojowo nastawionych sąsiadów. Patrząc na tępą wojnę Putina, trudno uwierzyć, że to potomkowie Roskolnikowa. Tu nie ma miejsca na schizmatyczną rosyjską duszę. Chodzi o wojnę na wyniszczenie. Straty własne się nie liczą. Nie liczy się jednostka. Tymczasem właśnie jednostki robią moralną różnicę tej wojny. Odnoszę wrażenie, że tożsamość narodowa i poczucie przynależności do wspólnoty walczącej o swoje domy i kraj w przypadku Ukraińców są budowane na poczuciu jednostkowej odpowiedzialności za przyszłość. Przyszłość jest faktyczną stawką tej hekatomby. Ukraina wygra tę przyszłość dla siebie, ale również dla Zachodu. Świadczy o tym nieustanne podkreślanie roli kultury. Przejmujące nagrania, w których widzimy muzyków grających w piwnicach czy poetów piszących wiersze w schronach, są świadectwem wręcz absurdalnej żywotności ukraińskiej kultury. Pod ostrzałem rakiet kultura ta krzepnie i staje się kamieniem węgielnym pod nową, miejmy nadzieję, unijną przyszłość Ukrainy.
Jurij Zawadski, poeta, badacz literatury awangardowej i juror polskiej Nagrody Szymborskiej, opublikował w zeszłym tygodniu na łamach POLITYKI porażający wiersz „Schron”. Tekst przełożył z ukraińskiego Janusz Radwański. W tarnopolskich podziemiach autor opisuje grę „w krokodyla”, czyli po prostu kalambury. Wiersz ten jest zapisem skojarzeń, jakie pewne słowa automatycznie powodują. Ta dziecięca zabawa, tak silnie rozwijająca wyobraźnię, jest właściwie grą w przyszłość, grą o język, a więc o świat.