Jedzenie nie tylko do jedzenia
Recenzja książki: "Jedzenie. Rytuały i magia", red. Franz-Theo Gottwald i in.
Sycąc się posiłkiem – codziennym lub świątecznym – rzadko zdajemy sobie sprawę z jego ważnej funkcji kulturowej. Wynika ona z tego, że każda kultura i każda – nawet najmniejsza – społeczność musi „wypowiedzieć się” w kwestii tego, co jest jedzone, przez kogo, w jaki sposób oraz gdzie i kiedy. Tak więc czynność jedzenia i związane z tym okoliczności są nadzwyczajnym nośnikiem znaczeń oraz ważnym regulatorem w kulturach. Gdy dodamy do tego obserwację, że zwyczaje i upodobania kulinarne zmieniają się stosunkowo wolno – wyjaśni ona, dlaczego kuchnia jest tak ważną częścią tożsamości poszczególnych grup etnicznych czy religijnych.
O tej zmysłowej, ale i o tej poznawczej stronie posilania się piszą autorzy pracy zbiorowej, która powstała jako zapis wykładów zorganizowanych dzięki wsparciu Fundacji Schweisfurtha, popierającej inicjatywy na rzecz rozwoju kultury żywienia, edukacji i nauki. Hasło, które towarzyszyło temu przedsięwzięciu brzmiało „jeść ciałem i duchem”. W kilkunastu artykułach autorzy przedstawili posiłki i zasady żywieniowe najważniejsze dla naszego kręgu kulturowego, rytuały pokarmowe trzech wielkich cywilizacji (muzułmańskiej, indyjskiej i chińskiej) oraz zjawiska dotyczące jedzenia w kulturach obu Ameryk i Oceanii. Do zagadnień szeroko rozumianej kultury europejskiej należały przede wszystkim tematy historyczne: święto paschy i seder, Ostatnia Wieczerza, biesiada opisana w Uczcie Platona, zwyczaje pokarmowe Żydów i chrześcijan w kontekście świata antycznego oraz funkcje posiłków w średniowieczu.
Aby dać wyobrażenie o różnorodności zjawisk związanych z pozyskiwaniem, przygotowywaniem i spożywaniem pokarmu oraz o zróżnicowaniu geograficznym opisywanych w książce kultur, przytoczę trzy przykłady.