Kawiarnia literacka

Na Majdan kijowski pojechali najodważniejsi z odważnych, na ten indyjski – grupa wygodnickich pisarzy i wydawców, którzy jeśli się narażali, to tylko na niedyspozycje żołądkowe. Na majdanie indyjskim nie było kopcących opon ani spalonych budynków, choć żadna to idylla: przez 40 lat targowe budynki zdążyły się nieco posypać. Jedne wyglądają jak dekoracje do „Pana Kleksa w kosmosie”, inne – jak produkty architektury lat 90. na polskiej prowincji: im więcej okładzin, tym lepiej. A każda okładzina obłazi na swój własny sposób. Tu i tam wiszą smętne banery jakichś minionych uroczystości; przez gałęzie drzewa widać swojski, acz ostrzegawczy, napis: „Krishna Udupi” – brzmi jak proroctwo hinduskich mędrców, ale to tylko reklama restauracji. Przed pawilonem poświęconym stanowi Uttar Pradesh – Taj Mahal z malowanej płyty pilśniowej, przed innym – przewrócony na bok gigantyczny wróbel ze styropianu. Codziennie chodzimy pomiędzy tymi cudami na rozmaite literackie imprezy. Jednym z punktów programu jest spotkanie pisarzy polskich z indyjskimi „w miłej, kameralnej atmosferze”; kiedy docieramy na miejsce, okazuje się jednak, że nic nie może się wydarzyć bez starannego ceremoniału. Scena, na scenie białe skórzane kanapy, na których zasiadamy z M. we dwoje (trzecia pisarka w tym czasie przeżywa żołądkowe katusze w hotelowym pokoju) niczym urzędnicy albo szkolne wizytatorki; naprzeciwko cztery rzędy krzeseł, gdzie naszych gospodarzy usadzono w roli trochę petentów, trochę pierwszaków. Czujemy się tym durniej, że gospodarze są od nas w większości dwukrotnie starsi: sami zasłużeni autorzy, wydawcy, dziennikarze. Ale cóż zrobić, porządek ustalono. Zostaliśmy oficjalnie zaanonsowani i teraz przedstawia się druga strona: hostessa z mikrofonem przechodzi od jednej osoby do drugiej, po czym następuje prezentacja: nazywam się tak a tak, zajmuję się tym a tym. Czasem pytanie, czasem recytacja, czasem komplement. Brodaty i wąsaty pan w turbanie siedział w pierwszym rzędzie. Turban był błękitny, broda – siwa i wypielęgnowana, a wąsy zawinięte w pierścienie. Słowem: całość jak wyjęta z „Klechd sezamowych” albo z orientalistycznego obrazu Żmurki i przeniesiona na Pragati Maidan, na polskie stoisko, pomiędzy regały z Kapuścińskim przełożonym na hindi a arcydzieła rodzimych ilustratorów książek dla dzieci. Pan jednak nie wywołał dżinna ani nie ściął nikomu głowy, tylko przedstawił się łamaną nieco angielszczyzną, wyjaśnił, że pochodzi z Pendżabu i od 30 lat tłumaczy na pendżabski poetę Rhozewitsch. I że w takim razie może coś przeczyta. Po czym przeczytał. Nie zrozumieliśmy, oczywiście, ani słowa – powtarzające się frazy przywodziły na myśl „życie bez boga jest możliwe, życie bez boga jest niemożliwe”, ale może to był zupełnie inny wiersz – zresztą, mniejsza o to, za chwilę mikrofon powędrował do kolejnego pisarza czy tłumacza, potem do pisarki, którą wielce cieszyło, że pochodzę z Gdańska, bo i ona w Gdańsku była, miód i goldwasser piła, a na dowód okaże nam ten oto wizytownik wykładany bursztynem. Ja pozostałem jednak przy panu w turbanie, który siedział teraz w zupełnym bezruchu, nie jak pendżabski tłumacz, ale jak posąg pendżabskiego tłumacza, z lekka tylko polichromowany. Zdążył wspomnieć, że żaden z jego przekładów nie wyszedł drukiem. Czyli co? Od lat 30 wertuje anglojęzyczne wydania Różewicza, wybiera wiersze i tak, na około, przez mowę Szekspira, Thatcher i Eminema, przeprowadza je, linijka po linijce, na stronę pendżabską, gdzie zostają w rękopisie, czasem może odczytywane przyjaciołom, innym poetom czy garstce ludzi, którzy przychodzą na spotkania autorskie. Myślałem o tym cudzie. O tej niepopularnej – by nie rzec pogardzanej – sztuce, która trafiła gdzieś pomiędzy inne niegroźne hobby, kompletnie niesprzedawalnej, wydawanej z łaski, honorowanej porządnymi literackimi nagrodami chyba tylko z poczucia winy ju