Ten zbiór świadectw i dokumentów na temat zagłady Żydów na wschodzie miał się ukazać w 1947 r., ale druk w Związku Radzieckim został wstrzymany, książkę uznano za niesłuszną politycznie i w pełnej wersji wydano dopiero pół wieku później. Po polsku ukazuje się dopiero teraz, przede wszystkim dzięki staraniom jednej z tłumaczek, Tamary Monko-Ejgenberg. Sam pomysł należał do Alberta Einsteina, miało być to przedsięwzięcie międzynarodowe, koordynowane przez Żydowski Komitet Antyfaszystowski. Te dokumenty – wspomnienia, dzienniki z gett na Białorusi, Ukrainie, Litwie, Łotwie, z obozów zagłady, a także zapiski katów – miały być dowodem w czasie ich procesów. I okazuje się, że te zapiski zebrane i zredagowane przez Erenburga i Grossmana dziś mają wielką siłę oddziaływania, chociaż wydawałoby się, że sporo wiemy.
Czarna księga, po red. Ilji Erenburga i Wasilija Grossmana, przeł. Tamara Monko-Ejgenberg, Małgorzata Buhalik, Halyna Dybuk, Halina Grubowska, Mirosława Jankowska, Maria Karachentseva, Kacper Miklaszewski, oprac. Joanna Nalewajko-Kulikov, Żydowski Instytut Historyczny, Warszawa 2020, s. 882