Portland ożywia legendę Kurta Cobaina

Miasteczko Aberdeen w stanie Waszyngton ogłosiło 20 lutego dniem Kurta Cobaina, swojego najbardziej znanego mieszkańca. Podczas uroczystości został odsłonięty pomnik muzyka. Ma on symbolicznie scementować zmianę podejścia władz miasta do lidera Nirvany – wcześniej uważany był w pierwszej kolejności za znanego narkomana i samobójcę, dziś doceniany raczej za talent i wrażliwość – pomnik uwiecznił nawet spływającą po policzku łzę. Burmistrz miasta mówi wprost, że Aberdeen liczy na rzesze turystów godne Graceland, mekki fanów Elvisa. Jednak szanse na to są małe – kiczowaty pomnik Cobaina został wyśmiany przez internautów, a Aberdeen pozostaje raczej tym samym nieprzyjemnym, biednym miasteczkiem, do którego Cobain żywił nienawiść. Za to cały region bardzo skorzystał na fali popularności grunge. O tym, że Cobain jest ciągle żywy w amerykańskiej świadomości, można się było przekonać choćby na tegorocznych Oscarach, gdy Jared Leto podziękował mu, odbierając statuetkę za najlepszą rolę drugoplanową. W tym roku Nirvana została włączona do ­Rock&Roll Hall of Fame, a dwóch żyjących członków grupy odebrało nagrodę Grammy za najlepszą piosenkę rockową nagraną razem z Paulem McCartneyem. Przez ostatnich kilka lat celebrowano kolejne 20 rocznice związane z Nirvaną. Każda przynosiła publikacje, artykuły, książki, filmy i nowe edycje albumów. Powstał nawet musical „Nirvanov”, który miesza historię ostatnich dni Cobaina z „Iwanowem” Czechowa. Punkt kulminacyjny właśnie się zbliża – wraz z 20 rocznicą samobójczej śmierci muzyka. Charles R. Cross, biograf Cobaina, w nowej książce „Here We Are Now: The Lasting Impact of Kurt Cobain” spogląda na to, co pozostało po jego bohaterze 20 lat później. Śmiało sugeruje, że wywarł wielki wpływ nie tylko na muzykę, ale też modę, prawa mniejszości seksualnych czy sposób postrzegania samobójstwa i uzależnienia od narkotyków. Cross twierdzi, że nawet przypadkowe wybory Cobaina do dziś odbijają się echem w popkulturze. Na przykład jego fryzura – rozwichrzone włosy „prosto z łóżka” – miały stać się inspiracją dla serii produktów do stylizacji Bed Head, dzięki którym uzyskiwało się podobny efekt. Tyle że ­Cobain taką fryzurę zawdzięczał myciu głowy zwykłym mydłem, bo nie zawsze było go stać na szampon. Podobnie ze strojem – cały styl grunge nagle w 1992 r. za sprawą Marca Jacobsa zawitał na wybiegach. Dla Cobaina i dla wielu ludzi z regionu był to naturalny wybór, w końcu koszule flanelowe w kratę, dżinsy i ciężkie buty to roboczy strój wielu okolicznych profesji. Dwie dekady później moda powróciła i tak od kilku lat w dziale męskim każdego sklepu znajdzie się cały zestaw koszul w kratę. Oficjalnie powrót grunge ogłosił w zeszłym roku amerykański magazyn „Elle”, zachęcając czytelniczki do odświeżenia swojej kolekcji flanelowych koszul i kolorowych martensów. Jak przegrani wygrali Cobain na pewno wpłynął na Seattle, miasto, w którym mieszkał stosunkowo krótko, ale które na zawsze będzie z nim kojarzone. Cały region Pacific Northwest, czyli Wybrzeże Północno-Zachodnie obejmujące stany Oregon i Waszyngton (oraz Kolumbię Brytyjską w Kanadzie), też jednak skorzystał z wybuchu mody na grunge. Wcześniej istniał w świadomości reszty Amerykanów, szczególnie tych ze Wschodu, jako deszczowa kraina rozległych lasów zamieszkiwanych przez drwali. Świetne tło dla kryminalnych opowieści. Tu kręcono lynchowskie „Twin Peaks”, ale też amerykańską wersję serialu „The Killing”. Z tajemniczej atmosfery korzysta też fantasy. Stephanie Meyer umieściła akcję swojej bestsellerowej trylogii „Zmierzch” w małym miasteczku Forks na wybrzeżu stanu Waszyngton, a w serialu „Grimm” policjanci muszą chronić mieszkańców Portland przed mitycznymi stworami. Grunge dodał do tego obraz młodych ludzi przesiadujących podczas deszczu w piwnicach czy garażach i nagrywających własną muzykę: Mudhoney, Pearl Jam, Soundgarden i w końcu Nirvanę. Kluczowa dla sukcesu sceny była wytwórnia Sub Pop założona przez Jonathana Ponemana i Bruce’a Pavitta. Od początku dla żartu obiecywali muzykom, że dzięki nim staną się niesamowicie popularni, a wytwórnię czeka światowa dominacja. Z drugiej strony na swoich koszulkach umieścili napis „loser”, czyli przegrany. Był to ironiczny komentarz do bardzo intensywnej wtedy debaty o Pokoleniu X, które kojarzono właśnie z Seattle: brak ambicji zawodowych, niechlujne ubranie, rockowa muzyka pasowały do opisu obijającego się, niechcącego dorosnąć dzieciaka z „pokolenia przegranych”. Koszulki „loser” stały się kultowe, po dziś dzień sprzedają się świetnie – panowie z Sub Popu dobrze sprawdzili się w marketingu i kreowaniu wizerunku firmy. Dużo zrobili też dla wizerunku regionu, bo szybko odkryli, że trendom można pomóc. Zaprosili więc brytyjskiego krytyka muzycznego Everetta True, któremu zasponsorowali pobyt w Seattle, po czym to jego entuzjastyczny artykuł wypromował muzykę i samo miasto na świecie. W dokumentalnym filmie „Hype!” Pavitt i Poneman wskazują na wypełnione nowymi wieżowcami centrum Seattle i z dumą wyznają, że to wszystko dzięki nim. – Tak naprawdę Seattle doświadczyło transformacji spowodowanej przez społeczne, kulturowe i technologiczne zmiany, które zaczęły oddziaływać na miasto na lata przed powstaniem Sub Popu. My tak naprawdę nie zmieniliśmy Seattle, ale podzieliliśmy się nim z resztą świata – wyjaśnia to dziś Poneman. – Przedtem cały region Pacific Northwest były dla reszty ludzkości odległym zakamarkiem, w którego lasach ludzie gubili się i z których wychodzili jako yeti. Efekt Cobaina Najłatwiej ślady Cobaina znaleźć w Seattle w muzeum EMP (to skrót od Experience Music Project), gdzie od kilku lat wisi poświęcona mu wystawa. Jednak sam fakt, że w mieście stoi zaprojektowane przez Franka Gehry’ego wielkie muzeum poświęcone muzyce, to właśnie zasługa tego okresu. – Kiedyś władze Seattle z niepokojem patrzyły na punkową scenę muzyczną, kojarząc ją przede wszystkim z agresją i buntem. Teraz muzyka stanowi jeden z priorytetów miasta. Seattle chce być i jest nazywane miastem muzyki – tłumaczy kurator wystawy Jacob McMurray. Młodzież nie musi już grać w piwnicach: są specjalne programy dla zdolnych muzyków, a w EMP Museum – dostępna dla każdego scena. Twardy dowód na to, że władze miasta biorą się za muzykę na poważnie, można też znaleźć w dwóch wykonanych na ich zlecenie raportach o ekonomicznym wpływie miejscowej sceny muzycznej na Seattle. Pierwszy powstał w 2004 r., ma prawie 70 stron i nad wyraz dokładnie opisuje lokalną branżę muzyczną. Wyraźnie mówi o „efekcie grunge”, który nadal pozytywnie działa na rynek – działa jako reklama regionu i przyciąga turystów. Drugi raport wydany 4 lata później pokazuje, że branża muzyczna w Seattle nie zatrzymała się na grunge i stale się rozwija. W 2004 r. w przemyśle muzycznym i wokół niego zatrudnionych było ponad 10 tys. osób, w 2008 r. – już dwa razy więcej. Mimo że ogólnie dla muzyki były to czasy kryzysowe. To wszystko przekłada się na wysokie przychody – te z handlu związanego z muzyką wyniosły w 2008 r. 2,6 mln dol. w Seattle i aż 4,6 mln w całym hrabstwie King. Dla władz oznaczało to prawie 150 mln dol. dochodu z opodatkowania. Dziś Jonathan Poneman twierdzi, że stylistyka lepiej lub gorzej przetrwała test czasu, ale jako skostniała już część historii: – Sam rzadko słucham utworów z tego okresu, bo jest za dużo nowej muzyki. W sierpniu jego Sub Pop poprowadzi oddzielną scenę na katowickim Off Festivalu, gdzie Poneman jest stałym gościem – ale zagrają tu już zupełnie nowi wykonawcy, nie tylko z Seattle. Zdaniem Ponemana, mimo że jego Sub Pop to dziecko Seattle, wygrywa z