Batalia o miejską ciszę

Największy polski park rozrywki wyrósł w Zatorze, czterotysięcznej miejscowości nieopodal papieskich Wadowic. Poza stałymi ekspozycjami dla rodzin z dziećmi, zjeżdżalniami, karuzelami i najdłuższym w tej części Europy rollercoasterem organizatorzy przygotowali bogatą ofertę koncertów muzycznych. Energylandia swymi akustycznymi możliwościami zwabia już od wiosny, gdy podczas imprez pod gołym niebem – a w wakacje ma ich być szczególnie dużo – amatorzy głośnej zabawy dostają to, co lubią najbardziej: światła, lasery, dym, ogień, a przede wszystkim dudniące bity i basy wgniatające w ziemię. Mieszkańcy skarżą się na ten całonocny łomot. A ekrany akustyczne, jak te stawiane przy drogach, nic nie pomogą, bo ruch uliczny jest nieporównywalnie słabszy od możliwości wielokilowatowych systemów nagłaśniających. – Nie ma ekranu, który poradziłby sobie z falą o częstotliwości 20 herców (Hz), i nie ma ściany, przez którą by taka fala o niskiej częstotliwości nie przeszła – dodaje Tomasz Hernik, muzyk i producent muzyczny, znany m.in. z Zespołu Reprezentacyjnego. Zdecydował się wynieść z centrum Krakowa, kiedy sąsiedztwo trzech klubów czynnych do świtu, grających niemal non stop muzykę opartą na częstotliwościach bliskich infradźwiękom, nie dawało mu przespać wielu nocy. – Jeszcze kilkanaście lat temu mało kto się spodziewał, że dostępność sprzętu z możliwością wygenerowania pasma osiągającego granicę infradźwiękową będzie tak łatwa jak zakup bułki w osiedlowej Żabce – mówi. – Subwoofery, czyli głośniki superniskotonowe, w rękach nieodpowiedzialnych ludzi i w nieprzystosowanych przestrzeniach to dziś broń masowego rażenia. Tak się bawi Kazimierz Hałas zwiększa stres, upośledza słuch, pogarsza samopoczucie. Wiele się mówi o zatruciu środowiska, ale na zaśmiecanie sonosfery mało kto zwraca uwagę. Podczas roku szkolnego, co odkryto z pewnym zdumieniem, poziom hałasu na korytarzach podstawówek i gimnazjów dochodzi do 110 decybeli, czyli jest porównywalny z koncertami rockowymi. Na wakacjach dzieci więcej czasu spędzają na świeżym powietrzu, ale – jak pokazuje przykład Energylandii – imprezy plenerowe mogą szkodzić zdrowiu nie mniej niż jazgot w betonowych studniach. A przecież wydawać by się mogło, że współczesna młodzież, komunikująca się niemal wyłącznie za pośrednictwem esemesów i portali społecznościowych, wpatrzona całymi dniami w tablety i smartfony, zapewnia sobie ciszę, jakiej starsze pokolenie nie miało okazji doświadczyć. – Może dlatego wychodzą wieczorem na ulice i zaczynają do siebie wrzeszczeć – komentuje Alina Kamińska, lektorka i aktorka krakowskiego teatru Bagatela. Mieszka na rogu wyjazdowej ulicy z imprezowego Kazimierza, w stuletniej kamienicy, do której przeprowadziła się z mieszkania w podwórzu. – Nie dowierzałam, co mnie czeka w nowym miejscu – wyznaje. – Od listopada nie przespałam ani jednej nocy i czuję się, jakbym grała w brazylijskim serialu: mnóstwo odcinków, dużo się dzieje, ale wciąż to samo. Dwa kluby pod jej oknem już zamknięto (nie z powodu hałasu, który męczył mieszkańców od 22 do 7 rano, tylko z winy samowoli budowalnej), ale wkrótce powstaną pewnie nowe. Nie mniejszym utrapieniem są trzy sklepy monopolowe i… turyści, którzy do 4 nad ranem w otwartych meleksach urządzają alkoholowe eskapady po Kazimierzu, zachęceni reklamą Krakowa, że to miasto tradycji i zabawy, której nie śmie popsuć żadna interwencja policji. – Ja w innych miastach Europy widzę zupełnie coś innego – skarży się Kamińska. Warszawska Koalicja „Ciszej, proszę!”, która we wrześniu 2013 r. skonsolidowała mieszkańców Śródmieścia przeciw nocnym hałasom wydobywającym się z klubów i dyskotek w tej dzielnicy stolicy, przeanalizowała rozwiązania w aglomeracjach europejskich, jak połączyć interes mieszkańców z amatorami plenerowego życia nocnego. – W Lizbonie i Mediolanie miejsca na zabawę zlokalizowano w rejonach, gdzie nikt nie mieszka lub świadomie decyduje się na taką okolicę – mówi Alina Szklaruk z zarządu Koalicji. – W Berlinie kluby mają zabezpieczenia: specjalne okna, podwójne drzwi – zero dźwięku na zewnątrz, a za złamanie prawa konfiskuje się sprzęt. W paryskich klubach są po prostu blokady i systemy nagłaśniające wyłączają samoczynnie dopływ prądu, jeśli natężenie dźwięku przekroczy określoną wartość. Decybele nocą W Polsce prawo ochrony przed hałasem właściwie nie obowiązuje. To znaczy istnieje tylko w teorii, a wiele zapisów wciąż pozostaje archaicznych (np. o kontroli akustyka, który sprawdzi natężenie hałasu, należy z wyprzedzeniem powiadomić właściciela klubu). Nigdy za to nie można przewidzieć, czy pod oknem nie wypączkuje jakiś nowy klub z ostrą muzyką do białego rana, choćby nawet w zupełnie nieprzystosowanym podwórkowym baraku. – Ja mam pod domem lokal urządzony w przeszklonej stołówce z lat 70., co było dobrym miejscem do słuchania płyt z adapteru Bambino, a nie współczesnych wzmacniaczy – żali się pani Alina. Zainwestowała u siebie w dźwiękoszczelne szyby, ale to niewiele dało, gdyż są nieskuteczne w przypadku tłumienia infradźwięków o niskich częstotliwościach. Gdy zamknie okna, w rezonans wpadają ściany i trzęsie się całe mieszkanie. – Zgodnie z normą w porze nocnej poziom hałasu nie powinien przekraczać 45 decybeli. Sprawdziłam u mnie: bywa 70! Gdy zaczynała batalię o ciszę, radzono jej się wynieść poza centrum. Tak jak Tomasz Hernik, który wprawdzie uciekł, ale od niedawna ma pod oknami świeżo wybudowane boisko. Gdy wybierał nowe miejsce na swój dom, nie było go nawet w planach. – Ale dlaczego właściwie to mieszkańcy muszą szukać dla siebie nowego miejsca? – pyta retorycznie Szklaruk. – Od lat tu żyję, więc gdzie mam sobie pójść? My nie postulujemy zamknięcia klubów. Ale muzyka niech będzie dla tych, którzy chcą jej słuchać, a nie dla wszystkich na otwartej przestrzeni. Intensyfikacja życia nocnego ma oczywiście swój urok, zwłaszcza latem, przy ładnej pogodzie. Pytanie, czy naśladując standardy z wielkich metropolii, nie idziemy na skróty, bez świadomości, że hałas niekoniecznie służy dobrej zabawie, a może przeszkadzać tym, którzy chcą akurat wypocząć. Mieszkańcy krakowskiego Kazimierza i warszawskiego Powiśla z sentymentem wspominają czasy, gdy na ich ulicach hałasowano od godz. 22 do 3–4 nad ranem. Obecnie zabawa rozkręca się latem stopniowo od 1 do 7 rano, gdyż właściciele modnych klubów włączają muzykę dopiero po północy, mylnie przewidując, że mieszkańcy już wtedy smacznie śpią (ze stoperami w uszach) i się nie wybudzą. Największy dół w mieście Badania nad uciążliwością hałasu mają długą historię. W starożytnych Chinach zarządzenie ministra policji Ming Ti z 211 r. p. n. e. głosiło: „Kto ośmieli się obrażać najwyższego, nie będzie wieszanym, ściętym ani zakutym, lecz skazany zostanie na nieprzerwane słuchanie piszczałek, bicia bębnów i krzyków, aż padnie martwy. Bowiem jest to najbardziej męcząca śmierć, jaką ponieść może człowiek”. Odeszliśmy od tak wyrafinowanych kar wobec przestępców, choć ten sposób obchodzenia się z jeńcami był ponoć wykorzystywany jeszcze niedawno w więzieniu w Guantanamo. Przesłuchiwane osoby, podejrzewane o terroryzm, zamęczano tam głośną, często nieznaną im muzyką heavymetalową. Podobne tortury urządzamy sobie jednak wzajemnie na co dzień. Szum na chodnikach w dużych miastach regularnie w ciągu dnia osiąga 70 decybeli, co można porównać z hałasem odkurzacza słuchanego z bliskiej odległości. Ale poza ruchliwymi ulicami są jeszcze szkoły, centra handlowe, no i dyskoteki, gdzie dźwięk zyskuje natężenie młota pneumatycznego (110 dB). Co prawda przed nadmiernym jazgotem chroni nas odruchowe usztywnienie kosteczek słuchowych i mięśni w uchu środkowym (mechanizm ten natura uruchamia przy dźwięku powyżej 90 dB), dzięki czemu transmisja słabnie o jedną trzecią. Ale nawet ta naturalna obrona po dłuższym czasie ustaje. W dodatku jeśli zaskoczy cię bardzo głośny impuls dźwiękowy, ucho pozostaje bezbronne, gdyż tzw. refleks akustyczny włącza się dopiero, gdy napływające fale przeanalizuje mózg. Największy kłopot jest ze wspomnianymi infradźwiękami, które dudnią, ale są niesłyszalne dla ludzkiego ucha. Ich częstotliwość mieści się poniżej granicy słyszalności, która wynosi 15–20 Hz, jednak organizm odczuwa je w form