Agnieszka Krzemińska: kultura kontra natura
Jak co roku magazyn „Archaeology” wytypował 10 topowych odkryć archeologicznych 2016 r. Spośród nich chyba najbardziej uniwersalna jest publikacja ze styczniowego „Nature”, podsumowująca kilkuletnie badania w Natruk koło jeziora Turkana w Kenii, gdzie brytyjsko-kenijski zespół badaczy natrafił na ślady masakry sprzed 10 tys. lat. Szczątki brutalnie zamordowanych 27 osób (w tym dzieci i kobiet) są gwoździem do trumny teorii, według której zbrojna przemoc była wymysłem osiadłych rolników, którzy organizowali się w grupy, by walczyć o ziemię. Przebadane nowoczesnymi metodami szczątki z Nataruk dowodzą, że przemoc była elementem relacji między grupami łowców-zbieraczy na długo, zanim pojawiły się pierwsze miasta czy państwa.
Dodatkowym potwierdzeniem są opublikowane w „Nature” w październiku badania statystyczne zespołu naukowców z Estación Experimental de Zonas Áridas w Almería w Hiszpanii, dowodzące, że należąca do naszego genetycznego dziedzictwa agresja była tak samo częsta w prehistorycznych społecznościach homo sapiens jak u innych naczelnych. Dopiero kultura i penalizacja morderczych skłonności wobec pobratymców sprawiły, że staliśmy się łagodniejsi. W tym roku doczekało się naukowego potwierdzenia podejrzenie, że wojna towarzyszy nam od zawsze, a nie jest wymysłem zaawansowanych cywilizacji.