Mocna płeć
Kobiety paleolitu: sprawne, sprytne, kreatywne. Naukowcy długo się co do nich mylili
Badania przeszłości zaczęły się rozwijać w czasach wybitnie nieprzyjaznych płci pięknej, co wpłynęło na obowiązującą w dużej mierze do dziś wizję rozwoju kultury i cywilizacji. Z góry zakładano, że kobiety zachowywały się tak jak w Europie w XIX w. – były więc podporządkowane mężczyznom, ubezwłasnowolnione, zajmowały się dziećmi i domem. Znajdowane wówczas figurki kobiet epoki kamienia przyczyniły się do powstania konceptu pradziejowego matriarchatu, ale ten był zdaniem badaczy tylko sięgającym antyku dowodem na pierwotność wcześniejszych kultur, nieucywilizowanie i odwrócony porządek świata. Kobiety uważano przecież za „zatrzymanych w rozwoju mężczyzn”, zastanawiając się wręcz, czy w ogóle są one częścią rodzaju ludzkiego.
Determinizm płciowy ustawił kobiety po stronie natury, z mężczyzn zaś uczynił twórców kultury i cywilizacji. „Człowiek wznosi się ponad zwierzę nie przez to, że daje życie, lecz że je ryzykuje; dlatego ludzkość wyżej stawia nie tę płeć, która rodzi, lecz tę, która zabija”, pisała Simone de Beauvoir w „Drugiej płci”. Przyczyny tej dominacji upatrywano w męskiej biologii, ale ostatnio coraz częściej mówi się o wspieranej przez religie kulturze, którą mężczyźni wykorzystali, by kontrolować kobiety i ich płodność.
Beauvoir i naukowcy mylili się zakładając, że podporządkowanie kobiet było odwieczne, ponieważ w paleolicie obowiązywała równość, podkreśla francuska archeolożka Marylène Patou-Mathis w wydanym niedawno po polsku eseju „Kobieta. Opowieść o niewidzialności od prehistorii do dziś”. Nawet jeśli macierzyństwo i opieka nad noworodkiem były elementami kobiecej biologii, to w jej ramach miały one wpływ na ewolucję i rozwój cywilizacyjny, chociażby dlatego, że bliskość matek z dziećmi mogła sprzyjać rozwojowi języka i kultury, a zamieszkanie z partnerem przyczyniało się do wymiany wiedzy między grupami.