Afera z polską koniną

Afera z koniną zatacza coraz szersze kręgi. Konsumenci już 23 krajów UE stracili apetyt na hamburgery i klopsiki wołowe, odkąd zostali poinformowani, że – zamiast wołowiny – zostały one częściowo zrobione z koniny. Być może pochodzącej z Polski. Jednak dowodów potwierdzających to podejrzenie ciągle nie ma, choć końskie hamburgery wykryto także w trzech zakładach w Polsce. Materiałów dowodowych intensywnie szuka już od kilku tygodni Europol. Komisja Europejska wydała oświadczenie, że wyroby z końskim mięsem są absolutnie bezpieczne. Jednak konsumentom w Anglii, Irlandii czy Polsce, a więc w bardziej północnych rejonach Europy, konina może rosnąć w ustach ze względów kulturowych. Koń to raczej czworonożny przyjaciel, towarzysz zwycięstw i klęsk bitewnych. Na południu kontynentu – we Włoszech, Francji czy Rumunii – konina uważana jest za szlachetne mięso i kosztuje nie mniej niż wołowina. Smakosze podkreślają jej delikatność, cenioną zaletą jest mniejsza zawartość tłuszczu i cholesterolu. Mimo to IKEA wycofała trefne klopsiki ze swoich placówek w całej Unii, odkąd odkryto w nich końskie DNA. Brytyjska sieć hipermarketów Tesco, w której mrożonkach sprzedawanych w Czechach także odkryto obecność koniny, przeprasza klientów i zwraca im pieniądze za sfałszowane produkty. W wielu krajach, m.in. Wielkiej Brytanii, Francji, Niemczech, Czechach i Słowacji a teraz także u nas wycofuje się z handlu wyroby, w których wykryto obecność końskiego mięsa, nieujawnionego przez producenta na etykiecie. Znikający ślad kopyt Inspektorzy weterynaryjni intensywnie szukają końskich śladów. W trzech miejscach już znaleźli. Tajemnicy – byśmy się nie dowiedzieli, gdzie konkretnie w Polsce – pilnuje Ministerstwo Rolnictwa, któremu podlega Inspekcja Weterynaryjna. Głównie ze strachu przed procesami o odszkodowanie. Z tego powodu nie wyciekły dane producentów, gdy wybuchła afera z solą drogową, którą, zamiast spożywczej, dosypywano do wędlin i wyrobów mięsnych. Skutek jest jednak taki, że stygmatyzowani są wszyscy producenci i wszystkie wyroby są podejrzane. Dlatego Główny Inspektor Weterynarii obiecał, że ujawni nazwy trzech polskich producentów przetworów mięsnych, w których wykryto końskie DNA. Pobrano 121 próbek. Jednym z podejrzanych jest zakład przetwórstwa mięsa pod Poznaniem. Przedsiębiorstwo należy do globalnej ABP Food Group, jednego z największych wytwórców żywności, zwłaszcza tanich wyrobów mięsnych. Grupa ma swoje zakłady m.in. w Holandii, Hiszpanii i Polsce. To w jej hamburgerach, ale także innych wyrobach, które powinny być wołowe, irlandzkie władze sanitarne wykryły obecność koniny. Wszystkie zakłady grupy znalazły się w kręgu podejrzeń, ale Irlandczykom szczególnie zależy, by winne okazały się właśnie te polskie. Polscy producenci zgarniają coraz większą część kurczącego się europejskiego rynku żywności. Jeszcze w 2011 r. sprzedaliśmy jej za granicę za ponad 15 mld euro, rok później już za 17,5 mld. Skoro Polska zyskuje, to inni uważają, że tracą. Europejskie media podgrzewają w sprawie koniny emocje coraz bardziej. Mimo że od miesięcy mają tylko tropy i ślady, brakuje zaś dowodów. Ale irlandzkiemu ministrowi rolnictwa Simonowi Coveney to nie przeszkadzało, gdy już na drugi dzień po wybuchu afery stwierdził, że konina udająca wołowinę pochodzi z Polski. Po raz pierwszy wykryto obecność koniny w wołowych hamburgerach irlandzkich, które eksportowano m.in. do supermarketów sieci Tesco i Aldi w Wielkiej Brytanii. Irlandzki eksporter poczuł się zagrożony, trzeba więc było podejrzenie skierować na kogoś innego. Nie chodzi przy tym wcale o zdrowie konsumentów czy nawet kulturowe tabu. Mięso z koni udających krowy nie niesie żadnego zagrożenia dla ludzi. Dopóki jednak nie ustali się miejsca jego pochodzenia, w europejskim systemie bezpieczeństwa żywności (Rapid Alert System for Food and Feed – RASFF) będzie trwał alarm. Żaden wytwórca tego, co trafia na nasz talerz, nie ma prawa używać produktów niewiadomego pochodzenia. System zakłada, że każdy producent musi wiedzieć, u kogo kupił surowiec, i gwarantować jego nieszkodliwość dla zdrowia. Działa, dopóki wszyscy są uczciwi. Ale nie są: w systemie, w którym każda krowa i koń mają paszporty, gdzie odnotować należy nawet rodzaje podawanych im leków, śledczy z Europolu nie są w stanie prześledzić drogi, jaką przebyło końskie mięso. Wiadomo tylko, że jeździło po wielu krajach Europy, ale łańcuch dostawców się rwie. Tropy urywają się na słupach, czyli firmach już nieistniejących, od których nie można się dowiedzieć, u kogo kupiły. Najwyraźniej pośrednicy ci powstali tylko po to, żeby zatrzeć ślady. Wojny mięsne Irlandia na sprzedaży przetworzonych wyrobów mięsnych zarabia ponad 10 mld euro rocznie. Jest także europejskim liderem w produkcji wołowiny. Według Eurostatu, sprzedała jej w ubiegłym roku za 1,5 mld euro. Po wejściu Polski do UE okazało się, że hodowla krów zaczęła się opłacać także naszym gospodarstwom. W 2012 r. na sprzedaży wołowiny za granicę zarobiliśmy 629 mln euro. Dlatego irlandzcy farmerzy, jak i przetwórcy mięsa, sporo sobie po wybuchu afery obiecują. Zdyskredytowanie polskiej żywności może mocno przyhamować nasz eksport. Do mediów irlandzkich początkowo dołączyły brytyjskie, gdy w tamtejszych hamburgerach także doszukano się koniny. Podsunęły ślad polskiego producenta. Brytyjscy producenci żywności także zaczynają tracić własny rynek z powodu rozpychania się na sklepowych półkach polskiej żywności. W ubiegłym roku sprzedaliśmy jej na Wyspy za 1,1 mld euro. Sporą część w brytyjskiej sieci hipermarketów Tesco. Teraz na Wyspach o koninie jakby ciszej. Od polskiego tropu wyraźniejszy okazał się miejscowy. – Konina w brytyjskich hamburgerach mogła pochodzić z tamtejszych koni wyścigowych – spekuluje polski wytwórca wyrobów mięsnych. Wyścigi cieszą się na Wyspach sporą popularnością. Podejrzenie zdaje się wzmacniać fakt, że brytyjskie władze sanitarne w „swojej” koninie wykryły silny lek przeciwzapalny fenylobutazon, którym faszeruje się konie wyścigowe. To powoduje, że mogą one biegać zaledwie przez jeden, góra dwa sezony. Wykorzystywanie takiego mięsa w przemyśle spożywczym jest zakazane. W innych krajach w wyrobach wołowo-końskich śladów leków nie znaleziono. Kolejny niepotwierdzony trop wiedzie do Rumunii. Konie miałyby pochodzić z tamtejszych rezerwatów, w których nie wolno ich zabijać. W ostatnich dniach końską aferę nagłośniły też media niemieckie. „Der Spiegel” za głównych podejrzanych uważa Polskę i Włochy. Niemieccy konsumenci są głównym odbiorcą polskich wyrobów spożywczych. Na tamtejszy rynek sprzedaliśmy ich w 2012 r. aż za 3,6 mld euro. Tygodnik wyśledził, że niemiecka firma Brandenburger Dreistern Konserven GmbH, której gulasz wołowy sprzedawany jest w sieci tanich sklepów Aldi, kupowała mięso od pośrednika Transmeat Schöller GmbH, a ten z kolei podobno sprowadzał je od polskiego dostawcy. Polski minister Stanisław Kalemba stanowczo zaprzecza. Jako podejrzanych, też bez dowodów, wskazuje kilkanaście innych państw Europy oraz Ameryki Południowej. Nie wie jednak, skąd wzięły się końskie ślady w wyrobach trzech polskich producentów. Łańcuch nadzoru nad bezpieczeństwem żywności jest dziurawy. Inspekcja Weterynaryjna bada mięso w ubojniach i przetwórniach, nie bada go w hurtowniach mięsa. DNA do tej pory nie sprawdzano nigdzie w UE, Komisja Europejska zleciła to dopiero po wybuchu afery. W chórze podejrzewających, że konina jest polska, mocno słychać też głos naszych południowych sąsiadów. Czesi zażądali od Komisji Europejskiej, by pozwoliła im zamknąć granice przed polską żywnością. Bo niebezpieczna. Do tego małego kraju sprzedajemy jej za 1,1 mld euro. Do sąsiedniej Słowacji za 0,5 mld euro. Tamtejsze firmy spożywcze także pomstują na Polaków. Ciągle dużo się mówi o trutce na szczury, którą znaleziono w naszym mleku. Przemilczając jednak fakt, że znalazł ją polski przetwórca i że to on zaalarmował europejski system ostrzegania, żeby podejrzane produkty wycofać ze sklepów. – Słowackie firmy kryzys wypchnął z zagranicznych rynków, więc teraz, dyskredytując polską żywność, usiłują przynajmniej odzyskać pozycję na własnym – przypuszcza Andrzej Gantner z Polskiej Federacji Producentów Żywności. KE na zablokowanie polskiego eksportu się nie zgodziła. Takie restrykcje wolno wprowadzać jedynie wtedy, gdy istnieje zagrożenie dla zdrowia i życia konsumentów. Dlatego my, nieco wcześniej, mogliśmy nie wpuszczać do kraju czeskiego alkoholu. Do legalnego handlu przeciekł bowiem nielegalny metanol, były ofiary śmiertelne. W przypadku końskich wyrobów nie ma o tym mowy. Brytyjski „Guardian” zamieszcza dane Eurostatu, z których wynika, że Polska zajmuje pierwsze miejsce w eksporcie koni do Unii. Ma to sugerować, że w podmienianiu mięsa musieliśmy mieć interes. Warto jednak oprzeć się na faktach. „Guardian” podaje, że w 2012 r. zarobiliśmy na eksporcie koniny 28 mln euro. Z naszych danych (FAMMU/FAPA) wynika, że sporo więcej. Za żywe konie, sprzedane nie tylko do UE, ale także do innych odbiorców, wzięliśmy w ubiegły