Moda na produkty lokalne

Iwona i Tomek mieszkają w Miasteczku Wilanów, stołecznym osiedlu apartamentowców słynnym na całą Polskę z powodu politycznych sympatii jej mieszkańców. Zyskały one im przydomek miasteczka lemingów, inaczej Lemingradu. W miasteczku mieszkają głównie nieźle zarabiający młodzi ludzie. Mają tu delikatesy, knajpki z egzotycznymi daniami i sklepy z drogimi produktami. Jednak Iwona i Tomek, podobnie jak wielu ich sąsiadów, najbardziej lubią zakupy na targu, w leżącym nieopodal Konstancinie-Jeziornej. Takim prawdziwym, wiejskim targu, nie żadnym osiedlowym bazarku – podkreślają. Dwa razy w tygodniu, w środy i soboty, zjeżdżają się z okolicznych wsi rolnicy i sprzedają swoje produkty. – Mamy ulubionych sprzedawców, u których zawsze się zaopatrujemy. Pana, który ma pyszne ziemniaki, u innego kupujemy kiszone ogórki i kapustę. A w sezonie jakie tam są pomidory, jakie owoce! Sprzedawcy mili, znają nas i wiedzą, co lubimy. Sprzedają to, co sami uprawiają, więc można pogadać i ciekawych rzeczy się dowiedzieć – zachwyca się Iwona. – Od kilku lat w naszych badaniach obserwujemy rosnący sentyment konsumentów do kupowania produktów lokalnych, od konkretnych, znanych producentów. Rośnie patriotyzm lokalny, nostalgia za tradycją. Towarzyszy temu przekonanie, że towary lokalne są lepsze i zdrowsze niż przemysłowa żywność z sieci handlowych – wyjaśnia dr Paweł Wójcik, psycholog zachowań konsumenckich z firmy 4P Reaserch Mix. Upodobanie do towarów lokalnych i regionalnych jest zwykle elementem buntu przeciwko masowej kulturze, stylowi życia, jaki podpowiadają nam reklamy. Zmęczeni pośpiechem, zakupami w supermarketach, tęsknimy za normalnym sklepem ze znajomym sprzedawcą, podającym swojskie produkty. Sebastian Kmiecik jest chemikiem i bioinformatykiem z zawodu, z zamiłowania zaś poszukiwaczem lokalnych produktów, zwolennikiem naturalnego żywienia. Wraz z kolegą Michałem Kolińskim stworzyli internetowy serwis lokalnazywnosc.pl, który ma ułatwić producentom i dostawcom lokalnej żywności dotarcie z informacją do konsumentów. Internautom zaś znalezienie w pobliżu swojego domu zdrowych, nieprzetworzonych produktów. – Nasz serwis jest rodzajem bezpłatnego słupa ogłoszeniowego. Mamy już 350 ofert producentów i dostawców. Na Facebooku polubiło nas już 5 tys. osób – cieszy się Kmiecik. Podkreśla, że w sieci powstaje coraz więcej inicjatyw na rzecz promowania tradycyjnej i lokalnej żywności. Ten trend dotarł do Polski z USA i zachodniej Europy. Jest odmianą mody na żywność ekologiczną i bioorganiczną. Skomercjalizowanie się ekożywności, pojawienie się stoisk w hipermarketach, a jednocześnie wybuchające co pewien czas skandale stawiające pod znakiem zapytania wiarygodność ekologicznych obietnic sprawiły, że wielu konsumentów przeżyło rozczarowanie i zaczęło poszukiwać alternatywy. – Szczególnie ważny jest krótki łańcuch dostawy, bliskość producenta i konsumenta, często możliwość bezpośredniego kontaktu i upewnienia się, w jakich warunkach jest wytwarzany – tłumaczy Sebastian Kmiecik. Małe jest pyszne Moda na tradycyjne produkty okazała się szansą dla wielu rolników, rzemieślników i drobnych przedsiębiorców. To, co wydawało się wcześniej ułomnością – niewielka skala produkcji, brak rynku zbytu, staroświeckie metody wytwarzania – dziś staje się potężnym atutem. Na tej fali karierę robią małe regionalne browary. Jeszcze niedawno wydawały się skazane na zagładę, a dziś warzone lokalnie, niepasteryzowane piwa, o nietypowych smakach, zdobywają serca konsumentów. Rynek piw regionalnych rośnie w tempie 15–20 proc. rocznie. Amatorzy złocistego trunku gotowi są za nie płacić dużo więcej niż za piwa koncernowe. Podobnie jak miłośnicy lokalnej żywności, którzy chcą kupować ser, wędlinę, pieczywo, przetwory owocowe i warzywne robione w pobliżu, na niewielką skalę, bez linii produkcyjnych i marketingowej oprawy. Okazuje się, że ser koryciński swojski jest bardziej egzotyczny niż mozzarella, kindziuk może smakować lepiej niż szynka parmeńska, olej rydzowy może zastąpić oliwę, a harynka w cebulowej zołzie konkurować z sushi.   Te nazwy nic nie mówią? Olej rydzowy jest tłoczony z rośliny zwanej lnianką, a harynka to opolska nazwa śledzia z cebulą, uznawanego tam za tradycyjny produkt lokalny. Kindziuk zaś to tradycyjna wędlina z Podlasia. Można się tego dowiedzieć, studiując rejestr produktów regionalnych i tradycyjnych prowadzony przez Ministerstwo Rolnictwa. Jest w nim już ponad 1000 lokalnych specjałów. Nazwy niektórych brzmią bardziej egzotycznie niż wielu przysmaków z dalekich krajów: suska sechlońska, żymlok, kwaki, krepliki, pierekaczewnik, fafernuchy. Rejestracja i ochrona tych produktów to element Wspólnej Polityki Rolnej UE. Chodzi o rozwijanie wiejskiej przedsiębiorczości, tworzenie pozarolniczych źródeł utrzymania. Drobna produkcja tradycyjnych wyrobów spożywczych chroni dziedzictwo kulturowe i sprzyja rozwojowi agroturystyki – przekonuje resort rolnictwa. Po sprawdzeniu, że zgłoszone produkty należą do lokalnych i tradycyjnych (wymagane 25 lat tradycji), są wpisywane na listę. Można też ubiegać się o unijną rejestrację, uzyskując chronioną nazwę pochodzenia lub chronione oznaczenie geograficzne albo też znak gwarantowanej tradycyjnej specjalności. W pierwszym przypadku produkt musi być wytwarzany tradycyjnymi metodami w miejscu związanym z jego nazwą i z miejscowych surowców (oscypek na Podhalu i Beskidzie Żywieckim z miejscowego mleka owczego, z dopuszczalną domieszką mleka krów rasy czerwonej). Drugie oznaczenie pozwala na stosowanie surowców spoza określonego terenu, w trzecim musi być zachowany tradycyjny sposób produkcji i nazwa, ale produkcja może być prowadzona w całym kraju. Na unijnej liście jest zarejestrowanych 35 polskich lokalnych produktów. Dwa (cebularz lubelski i rogal świętomarciński) czekają na rejestrację. Wiele samorządów już samo wprowadzenie lokalnego specjału na ministerialną listę produktów tradycyjnych traktuje jako sukces. To szansa na wybicie się, wyrwanie z anonimowego tłumu, podkreślenie wyjątkowości. Dlatego zgłoszeń przybywa. Rodzą się także pomysły, jak rozwijać produkcję lokalnych specjałów. W Rzeszowie stowarzyszenie Pro Carpathia powołało klaster Podkarpackie Smaki zrzeszający 20 przedsiębiorców specjalizujących się w produkcji tradycyjnej żywności. – Nasz region jest pod tym względem niezwykły. Przenikają się tu wpływy kuchni polskiej, łemkowskiej, bojkowskiej, ormiańskiej, żydowskiej, niemieckiej. Odszukujemy stare przepisy, dokumentujemy, rejestrujemy, szukamy producentów i handlowców – wyjaśnia Krzysztof Zieliński z Pro Carpathia. W Rzeszowie powstał już sklep sprzedający miejscowe specjały, region promuje też turystykę kulinarną. W Opolu powstaje Klaster Dobrej Żywności Oleski Koszyk (specjalność to m.in. kiełbasa myśliwska, salceson z indyka, miód gryczany, kołocz), a katowickie stowarzyszenie Krupnioki Śląskie zapowiada wprowadzenie tej śląskiej odmiany kaszanki na unijną listę chronionych oznaczeń geograficznych. – To nasza wspólna inicjatywa z kolegami z Opolszczyzny. Chcemy zadbać o wspólne dziedzictwo. Uzyskanie ochrony będzie dla klientów rodzajem znaku jakości. Krupnioki będą mogły być produkowane na Śląsku i Opolszczyźnie i tylko zgodnie z tradycyjną recepturą – wyjaśnia dyr. Grzegorz Miketa z katowickiego Cechu Rzeźników i Wędliniarzy, prezes Stowarzyszenia Krupnioki Śląskie. Dodaje, że trwa właśnie uzgadnianie receptury, bo są różne wersje, a zgłosić można jedną. Potem trzeba czekać, bo mogą być protesty z innych krajów (w sprawie oscypka protestowali Słowacy). Po przejściu procedury rejestracyjnej trwającej pół roku stowarzyszenie zajmie się żymlokiem. To wędlina podobna do krupnioka, w której zamiast kaszy stosuje się bułkę. Serowe podziemie Lokalny charakter produkcji bywa dla niektórych wytwórców problemem. Bo klienci czekający na dobre, tradycyjnie produkowane wędliny, sery, przetwory mieszkają w dużych miastach. Miejscowych rzadko na nie stać. Jak w tej sytuacji zapewnić sobie zbyt? Z tym problemem borykają się producenci sera swojskiego z Aulakowszczyzny, Szumowa i Gorszczyzny, wsi koło Korycina na Podlasiu. Zgodnie z przepisami prowadzą oni tzw. działalność marginalną, lokalną i ograniczoną. Nie muszą stosować się do niektórych przepisów wymag