Jacek Rostowski podsumowuje ostatnie 7 lat w polskiej gospodarce

Z jednej strony mamy narrację populistycznej opozycji, która stan polskiej gospodarki uważa za katastrofalny. Jej zdaniem katastrofę spowodowała skrajnie liberalna i wręcz „antyludzka” polityka rządów Donalda Tuska i Jacka Rostowskiego, które ponadto „zadłużyły Polskę dwa razy więcej niż Gierek”. Z drugiej zaś strony mamy wywody liberalnych komentatorów, którzy twierdzą, że brak tzw. koniecznych bolesnych reform powoduje, że to są już „ostatnie dobre lata” dla Polski i że grozi nam „trwałe spowolnienie wzrostu”. Obie te diagnozy uważam za błędne. A jeśli stawia się złą diagnozę stanu gospodarki, to w ślad za tym pojawią się nieskuteczne środki zaradcze. Dlatego aby wypracować trafną politykę gospodarczą na najbliższe lata, musimy najpierw prawidłowo określić, na podstawie twardych danych, obecny stan naszej gospodarki. Tego wymaga ekonomiczna rzetelność. Modelowy wynik  Przejdźmy zatem do najważniejszych faktów z ostatnich lat, szczególnie że są one zaskakująco rzadko przytaczane. Po pierwsze, skumulowany realny wzrost gospodarczy Polski w latach 2007–14 wyniósł prawie 24 proc. Był to najszybszy rozwój gospodarczy w Europie, prawie dwa razy szybszy od wzrostu na Słowacji, kraju, który zajął drugie miejsce na podium. W tym samym czasie niemiecka, superważna dla Europy, gospodarka wzrosła tylko o 4 proc., a cała Unia odnotowała wręcz regres. Pozostałe kraje naszego regionu, które korzystały ze środków unijnych w nie mniejszym stopniu niż my, odnotowały przeciętny skumulowany wzrost w wysokości 0,6 proc. To 1/40 tego, co osiągnęła Polska. Zresztą, u nas bezpośredni wkład funduszy unijnych w skumulowany wzrost od 2007 r. stanowi ok. 2,2 proc., czyli jedynie 1/11 całości. Nie jest też prawdą, jak to sugerują zgodnie krytycy populistyczni i liberalni, że ten modelowy wynik był okupiony wysokim wzrostem zadłużenia. W latach 2007–13 Polska miała czwarty, najniższy wzrost relacji długu publicznego do PKB w Unii. Aż 24 kraje miały większy wzrost zadłużenia niż Polska, łącznie z takimi wzorcami odpowiedzialności budżetowej jak Niemcy, Holandia czy Finlandia. Średnio w UE w tym okresie relacja długu do PKB wzrosła o 28 pkt proc., a u nas o 12 pkt. Jedynie trzy kraje: Szwecja, Bułgaria i Estonia odnotowały niższy wzrost zadłużenia niż my (i to przed zmianami z 2014 r. w OFE, które obniżyły dług publiczny o ponad 8 proc. PKB). Ponadto połowa wzrostu zadłużenia w latach 2007–13 to skutek współfinansowania projektów unijnych przez budżet lub samorządy. Uważam te wydatki za w pełni uzasadnione. Przecież do każdego złotego wydanego z krajowej kasy Unia dokłada nam ok. 2 zł środków europejskich. Podsumowując: w ciągu siedmiu lat rekordowemu, na tle reszty Europy, wzrostowi gospodarczemu towarzyszył jeden z najniższych wzrostów zadłużenia w relacji do PKB w całej Unii. Jednak wchodząc w światowy kryzys, Polska gospodarka nie była uważana za czempiona. W tej kwestii warto poczytać opinie liberalnych ekonomistów z lat 2007–08 dotyczące konkurencyjności polskiej gospodarki. Zgodnie twierdzili, że nie tylko nie dorównuje ona czeskiej, słowackiej czy krajów bałtyckich, ale że grozi nam erozja pozycji konkurencyjnej w świecie. Większość zagranicznych ośrodków była podobnego zdania. Według cenionego rankingu „Doing Business” Banku Światowego Polska w 2007 r. była na szarym końcu krajów naszego regionu. Co i w jaki sposób zmieniła prowadzona w latach 2007–14 polityka makroekonomiczna? W 2009 r., zgodnie z zaleceniami G20 i MFW (ale wbrew preferencjom Komisji Europejskiej), polska polityka fiskalna była bardzo luźna.Nawet po cięciach wprowadzonych w nowelizacji budżetu deficyt finansów publicznych wyniósł ok. 90 mld zł, czyli 7,5 proc. PKB. W 2010 r., wbrew zaleceniom KE, Polska zamiast zmniejszyć deficyt zwiększyła go do 7,8 proc. PKB. W ten sposób utrwalono przyspieszenie wzrostu w latach 2010–11, co pozwoliło na szybkie zmniejszenie deficytu w 2011 r. – do 5,1 proc. PKB. W 2012 r. deficyt ponownie spadł, do 3,9 proc. PKB, pomimo ostrego spowolnienia gospodarczego wynikającego i z recesji w strefie euro, i z błędnego zaostrzenia polityki monetarnej przez NBP. Mimo tych niesprzyjających warunków łączony efekt był taki, że w ciągu dwóch lat deficyt spadł o połowę. Stało się to bez znacznego podwyższenia podatków ani sprowokowania recesji. Na ile polityka gospodarcza tych lat była liberalna i czy poprawiła konkurencyjność naszej gospodarki? Zamiast wchodzić w dyskusje nad oceną dziesiątek poszczególnych posunięć rządu (od podwyższenia wieku emerytalnego po tzw. uwłaszczenie naukowców w kwestii praw do ich wynalazków) proponuję spojrzeć na kilka wskaźników, które uważam za najistotniejsze.   Pierwszy z nich to poziom bezrobocia, który, jeśli jest dobrze mierzony (czyli według definicji Eurostatu lub polskiego badania BAEL), stanowi dobrą miarę elastyczności rynku pracy i konkurencyjności gospodarki. Oczywiście na poziom bezrobocia wpływa także koniunktura w gospodarce. Od niej nie można abstrahować, szczególnie w czasie wielkiego kryzysu światowego, który spowodował, iż w niemal wszystkich krajach UE bezrobocie wzrosło. Także u nas, ale w ostatnich latach spadło tak mocno, że teraz jest lepiej niż przed kryzysem. W październiku 2007 r. Polska miała drugą, najwyższą stopę bezrobocia w całej Unii (8,9 proc.) i była na 26 miejscu wśród 27 krajów UE. Dzisiaj jesteśmy na 14 miejscu (8 proc.), czyli o 12 miejsc wyżej i w samym środku peletonu. Wbrew temu, co mówi opozycja, tej poprawy nie można przypisać emigracji zarobkowej i to aż z trzech powodów. Po pierwsze, emigracja netto według GUS była lekko ujemna, ponad 100 tys. Polaków wróciło do kraju. Po drugie, w latach 2007–13 w Polsce powstało 500 tys. nowych miejsc pracy (GUS), a według Ministerstwa Finansów aż 700 tys. Po trzecie, wiele z krajów, które prześcignęliśmy w latach 2007–13, miało nie mniejszą emigrację zarobkową niż my. O 42 miejsca w górę Drugi wskaźnik makroekonomiczny, wskazujący na pozytywne zmiany strukturalne w polskiej gospodarce, to nasze miejsce w rankingu krajów UE według relacji wydatków publicznych do PKB. To j