Zygmunt Solorz-Żak: biznes w cieniu polityki

Doniesienie o popełnieniu przestępstwa złożyli związkowcy z Zespołu Elektrowni Pątnów Adamów Konin (PAK). Piszą o skandalicznej prywatyzacji, która miała miejsce w 2012 r., oraz o niedotrzymywaniu przez właściciela zobowiązań inwestycyjnych. Dlaczego akurat teraz? Załodze gorąco zaczęło się robić w listopadzie 2015 r. Usłyszeli wtedy od prezesa spółki, że układ zbiorowy w kopalni Konin zostaje wypowiedziany. Do tej pory kłócili się o wysokość nagród jubileuszowych, barbórki czy odpraw dla emerytów. Teraz usłyszeli, że stracą wszystkie przywileje i będą traktowani tak, jak nakazuje Kodeks pracy. A na to nigdy się nie zgodzą. Dali temu wyraz, przyjeżdżając do Warszawy na manifestację pod siedzibą Polsatu, gdzie Solorz ma swoje biuro. Gdyby zarzuty się potwierdziły, umowa sprzedaży firmie Solorza dwóch kopalń węgla brunatnego (Adamów i Konin) mogłaby nawet zostać unieważniona. Dla załogi byłaby to świetna wiadomość. Dla biznesmena, którego majątek oceniany jest na prawie 12 mld zł, co daje mu drugie miejsce w rankingu najbogatszych Polaków, być może jeszcze lepsza. Pozbyłby się kłopotu, za który zapłacił 175 mln zł. Wejście w energetykę to stanowczo nie był interes jego życia. Ale cofnięcie prywatyzacji najbardziej brzemienne w skutkach byłoby dla państwa. Wróciłyby do niego zarówno kopalnie, jak i problem z zapewnieniem pracy kilku tysiącom pracowników oraz wypłat corocznych deputatów dla jeszcze większej rzeszy emerytów. Dlatego Marek Zagórski, wiceminister skarbu, wypowiada się w tej sprawie nad wyraz ostrożnie. Rząd PiS bierze Solorza pod lupę już drugi raz. Za pierwszym, w akcji dobierania się oligarchom do skóry, Solorz nie był najważniejszy, zaczęto go prześwietlać dopiero w 2007 r. Najpierw niechęć nowej władzy odczuł Jan Kulczyk, czarny bohater komisji śledczej do spraw Orlenu. Po nim Ryszard Krauze, zamieszany w aferę gruntową, a Solorz dopiero trzeci. Robił z państwem najmniej interesów, nie otwierał rankingu najbogatszych. Nie to, co teraz. Jan Kulczyk nie żyje, Ryszard Krauze się nie liczy, a Solorz w polskim biznesie został numerem jeden. Odgrzewana nagonka nie zapowiada się już tak jak kiedyś, ale dla jego biznesu może okazać się o wiele groźniejsza. Sam biznesmen – podobnie jak w 2007 r. – uznał, że sprawa jest polityczna, więc niech w jego imieniu walczy polityk. Osobiście nigdy nie lubił publicznie zabierać głosu. Od tygodnia prezesem Zakładów Energetycznych PAK jest Aleksander Grad, minister skarbu w rządzie PO-PSL. Przyda mu się też doświadczenie z ostatnich miesięcy, gdy sprawował funkcję wiceprezesa kontrolowanego przez państwo koncernu energetycznego Tauron. Odszedł, gdy poprzedni rząd usiłował zmusić spółkę do zainwestowania w nierentowną kopalnię Brzeszcze. (Obecnemu się to udało – premier Beata Szydło była przecież burmistrzem w Brzeszczach). Zygmunt Solorz, stawiając na Grada, nie mógł wybrać lepiej. Potrzebny mu ktoś, kto zna meandry prywatyzacji i potrafi rozmawiać ze związkowcami. A dla profesjonalnych menedżerów, cenionych w branży, fotel prezesa ZE PAK stał się już mało atrakcyjny. Strategiczne decyzje i tak podejmuje Solorz, ale odpowiedzialność spada na zarząd. Dla Grada, który przy nowej władzy nie miał wielkiego wyboru posad, ta była jak znalazł. Podobno tanio się nie sprzedał. Perły pod kontrolą Pierwszą nagonkę na Solorza rozpoczęto dopiero w 2007 r., pod koniec rządów PiS, LPR i Samoobrony, więc skończyło się tylko na strachu. To wtedy pojawiły się pogróżki ówczesnego wiceministra skarbu Michała Krupińskiego (obecnie prezesa PZU), że zabierze Solorzowi PAK. W tym czasie swoją pozycję w polskim biznesie Solorz zawdzięczał telewizji Polsat, której był właścicielem. Można powiedzieć, że w energetykę wdepnął przypadkiem. Za namową Zbigniewa Jakubasa, który przekonał go o celowości skupowania akcji Elektrimu. Już wówczas było widać, że Elektrim to kandydat na bankruta. Ale w aktywach zadłużonej po uszy firmy znajdowało się kilka pereł. Najbardziej wartościowe były udziały w Erze (operator telefonii komórkowej). Elektrim, wspólnie z francuską firmą Vivendi, miał w rękach pakiet kontrolny. Spekulowano, że aby uzyskać kontrolę nad operatorem komórkowym, wartym wtedy 2,5–3 mld zł, Solorz tak naprawdę musi zainwestować nie więcej jak 70 mln zł. Era kusiła Solorza w Elektrimie najbardziej; to wtedy zaczął się jego, trwający do dziś, związek z telefonią komórkową. Ale bankrut perełek miał więcej. Superatrakcyjne (wyceniane wtedy nawet na 3 mld zł) grunty inwestycyjne w Porcie Praskim, a także 40 proc. udziałów w ZE PAK. Zespół Elektrowni nie był wtedy jeszcze posiadaczem kopalni, te należały do państwa. Solorz tak zakombinował, że wkrótce wszystkie te perły znalazły się pod kontrolą jego firm. Elektrim został wydmuszką, ale szacowano, że biznesmen wyciągnął z niego kilka miliardów. I to właśnie nie spodobało się ówczesnej koalicji. Władza podejrzewała machlojki, a wojujący z Solorzem obligatariusze Elektrimu (firma była im winna 500 mln euro) utwierdzali ją w tych podejrzeniach. Przed organami ścigania otwierało się pole do popisu. Najwyraźniej jednak zabrakło czasu; Solorzowi nie udowodniono nadużyć, nie odzyskano też PAK. Choć wszystko było na dobrej drodze. Najpierw miał go od Solorza odkupić państwowy KGHM, potem stanęło na Enei. Solorz zażądał 2 mld zł, firma doradcza KPMG wyceniała transakcję na 1,5 mld zł. Dodatkowe 2 mld zł biznesmen chciał jako karę za to, że rząd nie wywiązał się ze sprzedania Elektrimowi kolejnego pakietu udziałów, który da firmie (a wtedy w praktyce już Solorzowi) kontrolę nad PAK. Taką obietnicę złożył Elektrimowi rząd AWS w 1999 r. Solorz zagroził sądem. Mimo że francuskie Vivendi, walczące w tym czasie z Solorzem o odszkodowanie za utracone udziały w Erze, zainteresowało swoimi kłopotami ówczesnego ministra sprawiedliwości Zbigniewa Ziobrę, Solorz się nie przestraszył. Dobił rząd kolejną pogróżką: że prowadzi rozmowy na temat sprzedaży udziałów w PAK z inwestorami zagranicznymi. W tym z najgorszymi z możliwych, bo z Rosjanami. Wizja, że Rosjanie dorwą się do polskiej energetyki, była dla władzy nie do przyjęcia. Do sprawy wkroczyły CBA i ABW, ale już nic nie zdążyły zrobić. Za kilka tygodni wybory wygrała Platforma Obywatelska. Do tej pory nie wiadomo, czy Solorz grał na ostro czy tylko blefował. Aleksander Grad, jako nowy minister skarbu, po raz pierwszy zetknął się z Zygmuntem Solorzem-Żakiem w 2008 r. To na jego głowę spadł kłopot z odzyskaniem PAK. Mieli ustalić ścieżkę wyjścia, czyli sposób wycofania się Solorza z inwestycji. Udziały w zakładach energetycznych miała odkupić państwowa Enea. Nic z tego nie wyszło, bo Solorzowi właśnie energetyka zaczęła się podobać. Teraz on przeszedł do ofensywy. Podjął próbę przejęcia PAK. Same kłopoty Cały Solorz. Jeszcze niedawno żądał za swój pakiet w PAK 2 mld zł, teraz nie mniej warte akcje próbował odkupić od Skarbu Państwa za grosze. Za pośrednictwem kontrolowanej przez siebie spółki Rafako. W PAK powstał klincz. Solorz zdążył bowiem dokupić udziały i miał już 50 proc. Dokładnie tyle samo miał Skarb Państwa. Stara umowa państwa z Elektrimem dawała tzw. zarząd operacyjny nad firmą Elektrimowi, czyli Solorzowi. Grad znalazł rozwiązanie salomonowe: postanowił PAK wprowadzić na giełdę. Tym samym unikał zarzutów, że rodowe srebra sprzedaje za tanio lub nie temu, co trzeba. Solorzowi wydawało się, że robi jeszcze lepszy interes. Wcześniej bowiem Ministerstwo Skarbu Państwa zobowiązało się, że przy okazji upublicznienia spółki 0,5 proc. udziałów sprzeda Solorzowi. Pakiecik wystarczył mu do przejęcia kontroli nad całą firmą. MSP postawiło jednak warunek – biznesmen nie może sprzedać akcji do końca 2015 r. To wtedy, przy okazji debiutu Zespołu Elektrowni PAK na giełdzie, państwo sprzedało mu za 175 mln zł dwie kopalnie węgla brunatnego: Adamów i Konin. Tę cenę NIK (już po wybuchu tzw. afery podsłuchowej) uznała za zaniżoną. Raport NIK dał asumpt związkowcom do podejrzeń, że w grę może wchodzić przestępstwo. Niesłusznie. Jeżeli ktoś tu zrobił dobry interes, to raczej państwo, pozbywając się kłopotu. Zakupem kopalni mógł bowiem być zainteresowany tylko Solorz. Dla nikogo innego nie miały wartości, choć starania podjęła tajemnicza spółka Społem Plus, która nie potrafiła nawet pokazać źródła finansowania. Rzecz w tym, że obie kopalnie mogą egzystować tylko wspólnie z elektrowniami. Bloki energetyczne PAK pracują tylko dzięki surowcowi z obu kopalni odkrywkowych węgla brunatnego. Bez niego sobie nie poradzą, kupowanie węgla gdzie indziej nie wchodzi w grę, transport jest za drogi. Ale tak samo bez elektrowni nie poradzą sobie kopalnie. Nikt inny od nich węgla nie kupi. Grad to wiedział. A Solorz tym razem coś przegapił, choć to do niego niepodobne. Przegapił, że na tej symbiozie elektrowni z kopalniami będzie zarabiał tylko dopóty, dopóki węgiel kamienny jest drogi, a brunatny, z jego kopalni, dużo tańszy. I że ten czas właśnie się kończy. Przegapił też to, że na świecie czas energetyki węglowej się kończy. A tej z węgla brunatnego, szczególnie zanieczyszczającego powietrze, jeszcze bardziej. Akcje PAK, mimo niskiej ceny, spotkały się z nikłym zainteresowaniem inwestorów zagranicznych. Czerwone światełka już się zapalały. Zespół Elektrowni wymaga zresztą sporych inwestycji, na szybki wzrost cen energii nie ma zaś co liczyć. Na co liczył więc Solorz? Może na to, że PAK, jedyny dostarczyciel energii w Polsce centralnej (zapewnia 7 proc. zapotrzebowania krajowego), jest nie tylko jego prywatną sprawą, ale także państwa? Bo to państwu zwykle zależy na bezpieczeństwie energetycznym kraju. Ciężar niezbędnych inwestycji w rozwój mocy zwykle dzielą między siebie państwo i inwestorzy. Na cokolwiek jednak Solorz liczył, to się przeliczył. Ani poprzedni rząd, ani obecny żadnej strategii rozwoju energetyki nie ma. Poza jedną: obiecuje górnikom, że węgiel będzie najważniejszy. A może Solorzowi zabrakło po prostu czasu, żeby się swoim energetycznym interesom przyjrzeć dokładniej, bo sfi