Co u nas wytropią detektywi Pinkertona

Siedziba Pinkertona to niepozorna willa na warszawskim Mokotowie. Na drzwiach nie ma szyldu z okiem czujnie śledzącym przestępców. A przecież od 167 lat to znak rozpoznawczy najsłynniejszej agencji detektywistycznej. W tym czasie zmieniała się forma graficzna, ale oko pozostawało zawsze otwarte, zgodnie z firmową dewizą „my nigdy nie śpimy” (we never sleep). Stało się tak sławne, że dziś o prywatnym detektywie po angielsku mówi się private eye, czyli prywatne oko. Zamiast oka wisi logo IBBC Group, polskiej firmy zajmującej się zarządzaniem ryzykiem, wywiadem gospodarczym i bezpieczeństwem biznesu. To nie kamuflaż. IBBC została właśnie wykupiona przez amerykańskiego Pinkertona, a zmiana marki wymaga czasu. Chodzi o to, by nieśpiące oko nie zdezorientowało polskich klientów. Przecież nie każdy chował się na westernach. Lincolnowi na ratunek Agencja Pinkertona to żywa legenda historii gospodarczej USA. Założył ją w 1850 r. szkocki imigrant Allan Pinkerton. Z zawodu był bednarzem, ale gdy okazało się, że ma talent detektywistyczny, porzucił beczki, by zostać funkcjonariuszem chicagowskiej policji. Choć wykazał się niezwykłą skutecznością, szybko tę pracę porzucił, bo dostrzegł dla siebie nową biznesową szansę. Stany Zjednoczone dopiero się rodziły, trwał podbój Dzikiego Zachodu. Państwo nie było w stanie zapewnić obywatelom bezpieczeństwa na dużej części rozrastającego się terytorium. Z problemem bandytyzmu borykali się bankierzy i właściciele powstających wówczas linii kolejowych. Pinkerton zaoferował im więc usługi swojej Narodowej Agencji Detektywistycznej. Agenci, zwani pinkertonami lub pinksami, pilnowali banków, konwojowali transporty pieniędzy, chronili linie kolejowe, tropili najgroźniejszych przestępców. Byli skuteczni, bo Pinkerton stosował nowatorskie metody, takie jak wywiad operacyjny, agentów pod przykryciem czy prowokacje policyjne. Zorganizował też zespół niezwykle skutecznych kobiet detektywów, co w połowie XIX w. było rewolucją. Stworzył bazę danych o przestępcach oraz „galerię łotrów”, czyli albumy z ich zdjęciami (a fotografia była wówczas nowością). Kiedy w 1908 r. rząd powołał Federalne Biuro Śledcze (FBI), skopiowano większość tych rozwiązań. Ojciec założyciel zredagował też obowiązujący do dziś kodeks agenta, w którym najważniejsza była nieprzekupność oraz zakaz kompromisów z przestępcami. Narodowa Agencja Detektywistyczna szybko stała się sławna, bo chętnie dzieliła się z prasą informacjami o sukcesach. Przy okazji tworzyła legendę ludzi, których tropili jego agenci. Dzięki temu miłośnik kultury westernowej wie dziś, kto to był Jesse James, Missouri Kid, co to Dzika Paczka (Wild Bunch), czyli gang Butcha Cassidy i Sundance Kida, albo gang braci Daltonów. Sam Pinkerton napisał też wiele książek, gdzie prezentował najsłynniejsze śledztwa i wyjaśniał tajniki pracy detektywa. Jego publikacje stały się inspiracją dla autorów powieści westernowych i detektywistycznych (w tym dla Arthura Conan Doyle’a), a potem dla Hollywood. Jednak najważniejsze wydarzenie w historii agencji wiąże się nie z Dzikim Zachodem, ale z ochroną Abrahama Lincolna, gdy ten jako prezydent elekt udawał się do Waszyngtonu na zaprzysiężenie. Pinkertoni zdobyli informacje o planowanym zamachu. Ich szef przekonał prezydenta do podjęcia szczególnych środków ostrożności. Lincoln jechał więc pociągiem w obstawie szefa agencji i najlepszych pinksów, dzięki czemu droga przebiegła bez przeszkód. Część historyków sugeruje, że zagrożenie mogło być wyolbrzymione, a Pinkerton po prostu liczył na reklamę, a może nawet na rządowy kontrakt na ochronę prezydenta. Pierwszy cel osiągnął, drugiego już nie. Wydarzenie to nabrało jednak innego sensu, gdy Lincoln zginął w zamachu. Liczne zasługi dla wojsk Unii podczas wojny secesyjnej dodatkowo przyczyniły się do powstania chwalebnej legendy Pinkertona i jego ludzi. Wkrótce pojawiła się też i mniej chwalebna. Bo popyt na tropienie rabusiów spadał, rósł za to na inwigilowanie działaczy związkowych i tłumienie strajków w fabrykach. Pewne zadania w dziedzinie ścigania przestępstw federalnych powierzał również rząd USA. Bardziej od detektywistycznej biegłości liczyła się teraz siła i brutalność tysięcy agentów. Nie było już zachwytów, ale rosnąca krytyka, a stan Ohio wręcz zakazał pinksom działalności, uznając ich za groźną prywatną armię. W 1893 r. Kongres, pod wrażeniem jednego z krwawo spacyfikowanych strajków, uchwalił ustawę zwaną antypinkertonowską. Zakazywała rządowi USA zatrudniania detektywów Pinkertona oraz podobnych agencji. A konkurentów przybywało. Najgroźniejsza okazała się powstała na początku XX w. detektywistyczna agencja Williama Burnsa, okrzykniętego amerykańskim Sherlockiem Holmesem. Choć antypinkertonowskich przepisów do dziś nie uchylono, od dawna są martwe. Gdy w 1941 r. Ameryka przystąpiła do wojny, kraj ogarnął lęk przed szpiegami i sabotażystami. Pojawiła się potrzeba pilnowania tysięcy biur, fabryk, lotnisk, elektrowni itd. I tak agencja Pinkertona, kierowana przez prawnuka założyciela, zamieniała się w firmę ochroniarską. W 1960 r. z jej nazwy znikło słowo „detektywistyczna”, a w 1999 r. została kupiona przez szwedzki koncern Securitas AB. Rok później Szwedzi kupili też agencję Burnsa, a potem kilka innych amerykańskich firm. W efekcie Securitas stał się największym na świecie koncernem usług bezpieczeństwa. Rywalizuje pod tym względem z brytyjsko-duńskim koncernem G4S. Pod flagą Pinkertona Pinksów dosięgła globalizacja. Dziś strzegą amerykańskich obiektów strategicznych jako Securitas Critical Infrastructure Services. Pinkertonowskie oko nie zostało jednak przez Szwedów zamknięte. Docenili, że mają na pokładzie detektywistyczną legendę. Agencja nadal funkcjonuje jako odrębna spółka, a koncern ma wobec niej daleko idące plany. – Pinkerton wraca do korzeni, i to na skalę globalną. Oferuje usługi dla międzynarodowych korporacji. Od doradztwa i zarządzania ryzykiem biznesowym, przez zapobieganie nadużyciom, aż po fizyczną ochronę kluczowych menedżerów – wyjaśnia Bartosz Pastuszka, szef Pinkerton Polska. Jest młodym biznesmenem, który ledwie 10 lat temu wraz z bratem Kamilem założył firmę IBBC, łączącą w sobie elementy agencji detektywistycznej i wywiadowni gospodarczej. Oferowali klientom informacje na temat ich potencjalnych biznesowych partnerów: jaka jest kondycja firm, czy są wiarygodne, wypłacalne, czym się zajmują, a nawet, czy rzeczywiście istnieją. Wpadki przedsiębiorców, którzy tracili pieniądze, bo trafili na oszustów albo na firmy słupy wyłudzające VAT, nakręcały popyt. Pomocy szukały też firmy zagraniczne, które miały mizerne pojęcie o polskich realiach. Spółka braci szybko zwróciła na siebie uwagę szwedzkiej firmy Seccredo, zajmującej się zarządzaniem ryzykiem biznesowym, należącej do koncernu Securitas. Szwedzi nawiązali współpracę, a potem zostali wspólnikami, i tak polska firma znalazła się w strukturach skandynawskiego giganta. Kolejnym krokiem było przejście pod flagę