Co poszło nie tak w OFE?
Ekonomiści dzielą system emerytalny na trzy filary. Zaczynając od środka: drugi filar ma charakter przymusowy i kapitałowy. Tak właśnie działały w latach 1999–2014 Otwarte Fundusze Emerytalne. Składka do OFE była częścią obowiązkowej składki emerytalnej, a fundusze inwestowały pieniądze na rynku kapitałowym.
OFE miały kilka poważnych wad: wysokie opłaty, brak kontroli nad sposobem akwizycji w pierwszych latach oraz sztywne ograniczenia inwestycyjne, przede wszystkim wymóg trzymania 51 proc. aktywów w państwowych obligacjach. Zmniejszenie składki do OFE z 7,3 do 2,3 proc. w 2011 r., umorzenie połowy ich wartości w 2014 r. oraz automatyczne zawieszenie wpłat na fundusze sprawiły, że przestały spełniać swój cel.
Dlatego dziś politycy mogą mówić, że w OFE nie ma pieniędzy na emerytury – przeciętny uczestnik OFE ma na rachunku 10,2 tys. zł. Mniej więcej drugie tyle – na subkoncie w ZUS. To prawie nic jak na potrzebę przeżycia ok. 20 lat na emeryturze. Jednak należy pamiętać, że oszczędzanie to przedsięwzięcie na 30–40 lat, tymczasem najdłużej oszczędzający uczestnik OFE odprowadzał składki przez 20 lat, a ok. 80 proc. z nich – maksymalnie przez 15 (od 1999 do 2014 r.).
Osobną kwestią jest niedopasowanie strategii inwestycyjnej OFE, narzuconej prawnie: najpierw musiały one inwestować połowę środków w obligacje, a od 2014 r. nie mogą zupełnie kupować obligacji. Zarządzający nie mogą więc dopasowywać struktury portfela do tego, co się dzieje na rynku, ani do wieku uczestników. Historia OFE jest nauką dla tworzonych teraz