Joanna Cieśla: – Co to jest przemoc psychiczna? Te brutalne słowa: ty kretynie, idiotko, którymi rodzice bombardują swoje dzieci w sklepach, autobusach, domach?
Anna Piekarska: – Nie tylko. Przemoc psychiczna może być wyrażana nawet w spojrzeniach. Jej najbardziej wyrazistą formą są słowa. Te prymitywne i wulgarne, ale też inne, nawet wypowiadane spokojnym głosem. Ojciec syczy do syna, który interesuje się literaturą: po co udajesz, że się uczysz, poszukaj lepiej miotły do zamiatania ulic, bo i tak tam wylądujesz. Albo pani w przedszkolu w grupie trzylatków kładzie nożyczki na stole i mówi: tym, którzy będą gadać, obetnę jęzory. Lub pokazuje strzykawkę: tym, którzy nie będą słuchać, przepłuczę tym uszy. Przemoc psychiczna towarzyszy przemocy fizycznej, seksualnej. Ale może też występować osobno. I w wielu domach i szkołach – występuje.
Od kiedy dwa lata temu w naszym kraju zakazano kar cielesnych, rzadko zdarza się, by ktoś jeszcze publicznie bił dziecko. Ale połowa nastolatków w badaniach Fundacji Dzieci Niczyje przyznała, że doświadczyła przemocy werbalnej.
W moich badaniach około 75 proc. dzieci skarżyło się na przemoc psychiczną ze strony nauczycieli i rówieśników. Obmawianie, dokuczanie, obelgi. To najbardziej powszechna i najbardziej niebezpieczna w skutkach forma agresji w szkole.
Wydaje się jednak, że mniej dotkliwa niż bicie. W jaki sposób agresywne słowa wpływają na dzieci?
Wtedy, kiedy padają, wywołują silne emocje – czasem lęk, czasem upokorzenie – szczególnie, gdy te uwagi wypowiadane są w obecności innych osób. Ale wpływają również na to, jak dziecko myśli. Dlatego przemoc psychiczna jest gorsza od fizycznej. Obrażenia fizyczne zwykle w końcu się goją, a ślady po przemocy psychicznej – pozostają.