Joanna Cieśla: Czy psychologia odnajduje zależności pomiędzy sytuacją polityczną kraju a kondycją psychiczną jego mieszkańców?
Prof. dr hab. Janusz Czapiński: Z największych i najrzetelniejszych badań prowadzonych regularnie przez Instytut Gallupa wynika, że związek między poczuciem szczęścia a zaawansowaniem demokracji, wolnością prasy i prawami człowieka jest bardzo silny. Zawsze powstaje jednak pytanie, co jest rzeczywistą przesłanką lepszego lub gorszego stanu psychicznego obywateli. Tak się składa, że państwa, w których demokracja ma się dobrze, to zwykle państwa zamożne, a skądinąd wiadomo, że to właśnie dobrobyt jest mocno związany z psychicznym samopoczuciem.
Pieniądze jednak dają szczęście?
Tak, do momentu, w którym człowiek ma zaspokojone podstawowe potrzeby życiowe. Gdy już je zaspokoi, a jednocześnie ma duży potencjał energii psychicznej, kierunek zależności się zmienia – poczucie szczęścia zaczyna przynosić pieniądze.
Jak to działa?
Człowiek szczęśliwy i energiczny nie ustaje w zabiegach, żeby wiodło mu się coraz lepiej. Ma siłę wstać rano z łóżka, by pójść do pracy, ma motywację, żeby się dokształcać, podnosić kwalifikacje, co pozwala mu coraz bardziej zwiększać dochody.
Kto ma najwięcej tego potencjału energii psychicznej?
Jeśli spojrzeć na globus, układa się to równoleżnikowo. Im bliżej równika położone państwo, tym bardziej jego mieszkańcom pieniądze potrzebne są do szczęścia. Im bliżej bieguna, tym bardziej szczęście daje pieniądze.
Ale przecież to w Skandynawii notowane są najwyższe wskaźniki samobójstw i zachorowań na depresję.
To ciąg dalszy tego samego mechanizmu; najsłabsi psychicznie nie wydają potomstwa, bo chorują, odbierają sobie życie.