Smakosz o gołębim sercu

Anthelme Brillat-Savarin urodził się w 1755 r. we fran­cuskim mia­steczku Belley. Pocho­dził z rodziny prawników i sam przygo­towywał się do zawodu sędzie­go. Rozpoczął karierę od tamtejszego sądu. Wkrótce potem wybra­no go do Stanów Generalnych, a później do Kon­stytuanty. Rewolucyjne czasy spowo­dowały, że musiał ucie­kać przed gilotyną. Dotarł aż do Nowego Jorku. Tu żył, u­cząc francuskiego i grając na wiolonczeli w orkie­strze operowej. Wieczory spędzał w ta­wernach w towarzystwie francuskich emigrantów. Cza­sem zasiadał przy stole ze znajomymi Anglikami. Najczęściej bywał w tawer­nie pana Little’a. Pewnego razu – a było to w trakcie karnawału – Anglik Wilkinson, plantator z Jamajki, wraz ze swym przyjacielem o wyglądzie drwala zaprosił Savarina oraz jego francuskich kom­panów – wicehrabiego de la Massue i Jeana-Rodolphe’a Fehra – na kolację, która miała być pojedynkiem przy stole. Savarin umiejętnie przygotował swą ekipę. Wszyscy trzej zjedli olbrzymią ilość gorzkich migdałów, które neutralizują skutki wypitego wina. Anthelme pouczył też towarzy­szy, by jedli drobnymi kęsami, a często. W tawernie czekali na nich gospodarze, którzy o pojedyn­ku zawiadomili pół Nowego Jor­ku. Na stole stał olbrzymi indyk i nie mniejszy rostbef. Do tego gotowane korzenie, sałata z surowej kapusty oraz tort z konfiturami. Najpierw po­dano lekkie francuskie wina czerwone. Potem było porto i madera. Do deseru, na który składały się: masło, ser, orzechy kokosowe i inne orzechy, zaczęto podawać słodkie wódki zrobione z wina i malin. Nie zabrakło też ponczu. Francuzi spisywali się dzielnie, nie widać było po nich działania alkoho­lu. Nazajutrz nowojorskie gazety opisały ich zwycięstwo, cytując ostatnie słowa skierowane przez Brillat-Savarina do karczma­rza: „Zadbaj pan, by ci dżentel­meni zostali otoczeni należytą opieką”. Po czym, wypiwszy szklaneczkę ponczu, opuścił lokal. Ale karnawał nowojorski trwał nadal. Po powrocie do Francji Savarin nadal pracował w sądownictwie. Był też merem rodzinnego miasteczka. A także wynalazcą. Najbardziej był dumny z iroratora, tj. przyrządu rozpy­lającego pięknie pach­nące płyny. Sam zaś w kieszeniach płaszcza nosił kruszejące kuropatwy, które pięknych zapachów na pewno nie roztaczały. Na rok przed śmiercią – mając już 71 lat – napi­sał książeczkę, która przyniosła mu sławę. „Fizjologię smaku albo Medytacje o gastronomii dosko­nałej” przetłumaczoną na setki języków. Jest to bowiem nie tylko opis kultury i obyczajów ówczesnej Francji, ale przede wszystkim dowcipna i zaskakująca głębią lektura. Najmłodsze pokolenie czytelników, niestety, coraz częściej określa pisarstwo Francuza mianem grafomanii. Nie ma jednak racji. Wprawdzie tak się dziś już nie pisze, ale Anthelme żył przecież przed paroma wiekami… Jeśli zaś idzie o głębię, to nikt inny jak ten Francuz nie potrafił pisać o wartościach przyjaźni, zwłaszcza zawieranych przy biesiadnym stole, przyzwoitości, uczciwości oraz zasługach restauratorów w realizacji najsłynniejszego francuskiego hasła: wolność, równość, braterstwo, którego zwolennicy wypłoszyli go przecież z ojczyzny. Ale ten smakosz o gołębim sercu wychwalał ich za to, że „każdy człowiek, który rozporządza piętnastu czy dwudziestu frankami i zasiada przy stole restauratora pierwszej kategorii, jest obsłużony równie dobrze, jeśli nie lepiej, jak przy książęcym stole”.   Dobroduszny Fran­cuz dość ostro wypowiadał się natomiast o ludziach nieczułych na dobrodziejstwa ucztowania: „Zdarzają się osoby przez naturę pozba­wione