Letnicy pozywają pszczelarza z małopolskiego Jaszczurowa

Weźmie się podziurawioną blaszaną puszkę, mówi pszczelarz Jamróz rozgoryczony po przegranej sprawie sądowej, nasypie do środka siarki, dołoży drewienek, rozpali, wsadzi to do ula i wysiarczy pszczoły na śmierć. Będzie się przechodzić ze śmiercią od pnia do pnia. Zrobi się pszczołom łagodnej rasy krainka komorę gazową na wzór tej, którą można obejrzeć w pobliskim muzeum Auschwitz-Birkenau. • • • Siedzi sam w gorący dzień w półmroku wadowickiej kawalerki, w zasięgu ręki ma akta sprawy sądowej i literaturę pszczelarską. Mistrz pszczelarski i specjalista chorób pszczół Mieczysław Jamróz, 82-latek, któremu ostatniego dnia czerwca, w apogeum sezonu miodowego, krakowski Sąd Okręgowy kazał usunąć z pasieki kilkadziesiąt pszczelich rodzin. Kilkadziesiąt, mówi mistrz, wzorowo zorganizowanych, opartych na ciężkiej pracy społeczeństw. Pszczoły przeszkadzały letnikom w wypoczywaniu. Siedzi mężczyzna postawny, gęstowłosy, z silnym głosem, nawykły do kierowania ludźmi w fabrykach – ale to było w czasach, które dawno minęły i coraz mniej ludzi go z tamtych czasów pamięta. Jeszcze tam we wsi Jaszczurowa uwijają się w powietrzu jego pszczoły, a już miastowi letnicy z leżaków i werand popatrują w kierunku pasieki, oczekując likwidacji, którą wygrali przed sądem. Jamróz pszczelarzy od 65 lat i jest to sens jego życia – dlatego siedzi sam w domu i porównuje swoje kiedyś z dzisiaj. • • • Urodził się w Jaszczurowej, dom stał tam przy domu, wkoło sami poważni zasiedziali gospodarze, a każdy trzymał w ogrodzie przynajmniej kilka pszczelich rodzin. Ludzie i pszczoły żyli zgodnie, a ich światy się przenikały, ponieważ nie istniały wtedy pojęcia sądowe nadmiernie relatywizujące rzeczywistość, takie jak „immisja”, „przeznaczenie społeczno-gospodarcze” albo „oddziaływanie ponad przeciętną miarę uciążliwości”. Wiadomo było, że pszczoła ma w sobie świętość. Wtedy pszczelarz przed sądem nie musiał przysięgać na prawdomówność, ponieważ wiadomo było, że jak pszczelarz, to uczciwiec. Ludzie w Jaszczurowej byli spokrewnieni, kochali się i nienawidzili, ale zawsze było to jakieś uczucie. Pożyczali sobie nawzajem koni i wozów do pracy w polu i na wesela. Drużbowali na swoich ślubach. Grali w karty po domach. Grzebali w silnikach motorów. Trzymali kozy i gołębie. Ceperscy letnicy byli jeszcze nieporadni i zachwyceni przyrodą jak dzieci. A nad tym wszystkim latały pszczoły. • • • Do wojska miał cztery ule, a w szkole podoficerskiej w Malborku poznał kolegę, który miał 100 uli i bardzo to sobie chwalił, więc kiedy Jamróz powrócił z wojska, też założył w Jaszczurowej sporą pasiekę, a wszyscy jaszczurowianie wokoło powiększyli swoje – taka tradycja i sąsiedzkie zapatrzenie. Jaszczurowa została pszczelą doliną. Jamróz był po rolniczej szkole średniej, ale ciągnęło go do maszyn, wobec tego zatrudnił się w Andrychowskich Zakładach Przemysłu Bawełnianego i – jak to młodzieniec idący z duchem epoki – próbował racjonalizować pracę. Był to jego czas męski i wtedy to on, Jamróz Mieczysław, komplikował starą rzeczywistość, łażąc po halach produkcyjnych i rysując potrójne rzuty techniczne maszyn z zamiarem ich usprawnienia. Nie da się poprawić, złościli się na młodego przedwojenni majstrowie, bo to jest niemiecka maszyna. Jednak z biegiem czasu poprawiał, drobnymi detalami racjonalizował, piął się, przynależał do partii i miał tam posłuch, bo wiadomo było, że jak pszczelarz, to uczciwiec. Wreszcie doszedł do stanowiska kierownika zmiany w fabryce bawełny. Polował z kolegami po lasach, znał się z ważnymi ludźmi w regionie; czekali, aż coś powie, bo mówił mało, ale rzeczowo. I przychodzili wtedy do Jamroza potrzebujący obywatele poradzić się, prosić o przysługę, niekiedy w bardzo delikatnych sprawach dotyczących życia prywatnego. Pomagało się, broniło się ludzi, było się wtedy dobrze osadzonym w czasie, szanowali go, a teraz, w dzisiejszych czasach, trafiło się przed sąd i nie zdołało się obronić ani siebie, ani pszczół. • • • Siedzi w Jaszczurowej, w pakamerze z blachy falistej, przez otwarte drzwi ma widok na kilkadziesiąt zapracowanych uli. Pszczoły mają swój odwieczny etos pracy, mówi, tworzą w powietrzu nad pasieką chaos, który, jeśli się dobrze przyjrzeć, okazuje się precyzyjnie wytyczonym torem lotu z pracy do domu i znowu do pracy. Pszczoły nie przeczuwają definitywnego fajrantu, który im zarządził sąd z Krakowa. Pasieka leży nad rzeką, za rzeką jest droga, a dalej stoi dom, w którym Jamróz się urodził w 1931 r., i domy jego dawno zmarłych stryjenek i wujów, i domy zmarłych kolegów ze szkoły i z pracy w bawełnie – w większości poprzerabiane na wille letniskowe, co czyni ze wsi wilegiaturę. Z drugiej strony pasieki Jamróz ma kilkadziesiąt metrów pustego pola i także letników, ich wille, leżaki, werandy. Głównie są to krakowscy i śląscy policjanci i nauczyciele, którzy osiem lat temu po raz pierwszy zbiorowo pozwali Jamroza do sądu w Wadowicach z powodu pszczół, które wpadają im do napojów i nadmuchiwanych basenów oraz szumią złowrogo nad głowami, zmieniając wypoczynek na łonie natury w ciągłą obawę przed użądleniem. Jamróz wchodzi między ule nawet bez kapelusza ochronnego, krąży pośród tych swoich dzieci, a one nie robią mu krzywdy. Delikatnie odgarnia je rękami, podnosi pokrywy uli – zapowiada się dobry, miodny rok. • • • Jamróz, mistrz pszczelarski i specjalista chorób pszczół, myślał, że z racji wieku oraz pełnionych niegdyś funkcji dużo wie także o ludziach, jednak w sądach i u siebie na wsi dowiedział się w ostatnich latach czegoś nowego i niepokojącego. Najdziwniejsze jest to, że pszczoły na całym świecie wymierają na tajemnicze epidemie, tymczasem ludzie – orientując się, że wymrą bezpośrednio po pszczołach, bo im to uświadomił biegły sądowy w zakresie rolnictwa – przyspieszają smutne fakty, pozywając do sądu pszczelarza o „ochronę własności”. Pszczoły Jamroza wykorzystują ich rośliny, robiąc Jamrozowi miód i wosk, zdarza się także, że naruszają mir ich domów letniskowych poprzez wlatywanie do prywatnych wnętrz. Czworo letników uczulonych jest na jad pszczeli – załączają zaświadczenia od lekarzy – bywali gryzieni poza Jaszczurową, jednak w strachu wypoczywać się nie da. Co było najpierw: człowiek czy pszczoła? – pyta Jamróz. Oraz kto był pierwszy: pszczelarze czy letnicy? Jest fanaberyjnie, gdy w sądzie, w trudnych słowach, waży się subiektywny dobrostan letnika z biologicznym ekosystemem planety. Na przykład słowo „immisja” oznacza uciążliwość powstającą nie wskutek wtargnięcia na czyjś teren, ale pracy na własnym terenie. Pszczelarz Jamróz dowiaduje się więc w 82. roku życia, że w rodzinnej wsi immituje poprzez swe pszczoły na tereny letnickie o przeznaczeniu rekreacyjnym. W Jaszczurowej nie ma już rolników, mówi Jamróz, przyroda wzięła z powrotem co swoje. Tyle pożywienia dla pszczół, tyle spadzi w lesie, że wędrowni pszczelarze przywożą do wsi swoje ule. Wokół pasieki Jamroza jest dziewięć innych pasiek, z których pszczoły również immitują na obce nieba, ale – jak uznali letnicy – to właśnie o pasiekę Jamroza jest za dużo. • • • Siedział przez 30 lat we wsi Mucharz, miał tam dom i