Krucjata Karola Tendery – byłego więźnia Oświęcimia

O swym bohaterstwie został powiadomiony telefonicznie. Na początku czerwca 2016 r. zadzwoniła pani dyrektor z ministerstwa, że bardzo im miło, będą go odznaczać. I już tydzień później stał z medalem na piersi, odznaką Bene Merito, przyznawaną przez MSZ za wyjątkowe zasługi we wzmacnianiu wizerunku Polski na arenie międzynarodowej. Niespodziewane było to wyróżnienie, choć nie można powiedzieć, że nie wyczekiwane. Bo przecież Karol Tendera od lat już wołał w sprawie godności Polski, a przede wszystkim swojej i innych byłych więźniów obozów koncentracyjnych, których honor nieustannie bezczeszczą pojawiające się w zachodnich mediach sformułowania o „polskich obozach zagłady”. Słał w tej sprawie listy do możnych tego świata (Barack Obama) oraz przedstawicieli polskich władz (Donald Tusk, Ewa Kopacz), załączał liczne kserokopie, nawet swoją wspomnieniową książkę, niestety, bez odpowiedzi. Aż w końcu, dzięki pomocy życzliwego mecenasa, dwa lata temu wytoczył proces niemieckiej telewizji ZDF – sprawa trwa do dzisiaj, niezbędna była apelacja, wymiar sprawiedliwości również go rozczarował. Lecz teraz, po latach, jego prywatna walka awansowała wreszcie do rangi państwowej. To wszystko wcześniej było jak wołanie w próżnię. Udało mu się zresztą zgrabnie wpisać ten fakt w konwencję ostatniej uroczystości – powiedział, że poprzedni rząd olał jego sprawę, co zgromadzona publiczność nagrodziła brawami. *** Do przedmiotów z krakowskiego mieszkania Karola Tendery dołączyła więc pamiątka z nowego etapu w życiu. Numer medalu 547 na krótką chwilę przyćmił ten z lewego przedramienia, który ani trochę nie blednie mimo upływu lat. Za obozową bramę Auschwitz, z tym dziwnym odwróconym „B” w słowie „Arbeit”, na które nie wiadomo dlaczego zwrócił uwagę, trafił jako 100 430. 5 lutego 1943 r. A tak dobrze mu szło – synowi Stanisława, porucznika i skrzypka w orkiestrze wojskowej, oraz Węgierki Jolanty z miasta Szalgotarian, leżącego na trasie powrotu ojca z frontu włoskiego – co go Niemcy złapali, to zwiewał. Najpierw z Hanoweru, z fabryki samolotów, do której trafił, jak stał, razem z 30 kolegami, prosto z zajęć ze szkoły w Krakowie. Potem z Wrocławia, z restauracji dworcowej, w której musiał pracować po ucieczce z Hanoweru. I tylko spod tego sklepiku przy ul. św. Tomasza, w którym się zaczepił po powrocie do Krakowa, nie zdążył im uciec, bo się zagapił, myślami był już na spacerze ze swoją miłością Iriną. W nowej rzeczywistości, której granice wyznaczał kolczasty drut pod napięciem, okazało się jednak, że Karol miał szczęście w pokerze. Obozowy poker – jak pierwszej nocy objaśnił mu i poznanemu tuż przed przyjazdem koledze Władkowi leżący obok na pryczy szkielet – polegał na przeżyciu każdego kolejnego dnia. I tak wczepiony w przyjaciela Władka Kroka, trzy lata starszego piłkarza KS Wawel, Karol wygrywał. Mniejsze rozdania – poranne ćwiczenia w błocie, wyzwiska, rozkrwawione ramiona przy rozładunku części do baraków. Oraz rozgrywki najwyższej wagi – noc w malignie po zastrzyku doktora Mengele, którą przeżyła połowa z eksperymentalnej grupy, widok żydowskich maluchów jadących do gazu i ten najgorszy kryzys w Brzezince, gdy chorował i wyobrażał sobie kształt dymu, który wreszcie wypuści go na wolność przez komin. A Władek cały czas powtarzał: Karol, kolejna partia nasza! Zobaczysz, do Krakowa też wrócimy razem! *** Ale nie wrócili. Jeszcze go Władek zdążył w czasie selekcji przeciągnąć na dobrą stronę przez okno baraku – dzięki temu obaj wrócili z Brzezinki do Auschwitz. Aż przyszło rozdzielenie – Władka wysłali do zakładów zbrojeniowych Dora, a Karol został sam w Auschwitz. Jednak nowy sens odnalazł się dość szybko – w kuchni, u grającego na fagocie kapo, kolegi ojca z orkiestry wojskowej, do którego Karol poszedł na galaretowatych nogach, licząc, że dawny sentyment ma jeszcze jakieś znaczenie. I miał – dostał się do pracy w kuchni. A wraz z nią otworzył się Karolowi cały mikroświat obozowej konspiracji – zaczął pomagać innym więźniom, przemycać jedzenie i informacje, a także bywać na Birkenweg, czyli w alei brzóz, w której krzyżowały się drogi wielu bardziej lub mniej szlachetnych osobistości. Ale wyzwolenia Karol doczekał już w Czechach, w obozie w Litomierzycach. Krążyły pogłoski, że to już lada moment, aż w końcu 8 maja 1945 r., po jego 1552. obozowej nocy, komendant powiedział, że wojna się skończyła, dodając z troską, aby wracali do domów możliwie najkrótszą drogą. Przez otwartą bramę wyszli, jak gdyby nigdy nic, i szli polnymi drogami w kierunku granicy z Polską. I już podczas tej drogi, zaledwie kilka dni po wojnie, spotkała Karola pierwsza próba, która ustawiła mu drogowskaz na jego przyszłe życie. Do gospodarstwa, w którym z kolegą na kilka dni się zatrzymali, przyszło dwóch Niemców uciekających przed armią radziecką. Stanęli w oficerskich mundurach, bez pagonów, czapek, pasów, a naprzeciwko stali oni, byli więźniowie w pasiakach. Jakaś iskra poszła i Karol postanowił: Jedziemy do miasta na szaber. Z opuszczonych sklepów nazwozili butów, kapeluszy i koszul. Karol kazał się Niemcom przebierać. I podpowiadał: I jeszcze kapelusz sobie weź, żeby cię nie poznali. *** Gdy wojna się skończyła, Karol miał 24 lata. Wrócił do Krakowa i uchwycił nowego życia. Dokończył studia, poodnajdywał dawnych kolegów. Przez lata przetasowały się hierarchie i role. Ale Karol wciąż miał dobrą passę. W obozie otarł się o Cyrankiewicza, po wojnie premiera, znał też Lucjana Motykę, po wojnie sekretarza wojewódzkiego i ministra kultury, szczęśliwie załapał się do kręgu kolegów. Czasem pomagał tym, którzy wcześniej pomagali jemu, np. Kazimierzowi Szelestowi, swojemu mentorowi z obozowej konspiracji, który borykał się z biedą. Karol interweniował, żeby przyjęli go do ZBoWiD, niestety, bezskutecznie. Karolowi udało się z czasem dostać mieszkanie, posadę sekretarza związku samorządowców, ale tam mało płacili, więc przeniósł się na stanowisko prezesa spółdzielni wielobranżowej i do wojewódzkiego zarządu inwestycji rolnych, w których we współpracy z Bułgarami tworzył po dziś istniejące inspekty ogórków oraz pomidorów. Przez chwilę był członkiem PPS, ale się wypisał, bo go uwierały częste, obowiązkowe zebrania, a nawet został działaczem kulturalnym w szkole w Katowicach, gdzie organizował występy. Poznał też Zosię, repatriantkę ze Lwowa. Ożenił się. Lecz Zosia, fryzjerka ze specjalnością w trwałych ondulacjach, lubiła się zapominać. Chłopy jak tygrysy wokół niej krążyły, a ona, poskramiaczka, niektórych dopuszczała. Tylko złości Karola nie potrafiła poskromić. Miał kolegę sędziego, który napisał mu w końcu pozew i tak to się zakończyło. Już wtedy zjeżdżały do Krakowa pierwsze niemieckie wycieczki. Karol przyjmował niektórych u siebie w domu. Czasami woził ich samochodem do Oświęcimia. Na teren obozu rzadko jednak wchodził, ale gdy już przekraczał bramę, zawsze chodził tak, jakby miał nadzieję, że spotka kogoś znajomego. Wojny nie wspominali. Niemcy nie zaczynali tematu, a jemu nie wypadało gości obarczać winą. Poza tym to byli już inni Niemcy, z Niemiec demokratycznych. Zawsze t