Rzeszowianie bronią pomnika wdzięczności Armii Czerwonej

Niedawno Rzeszów miał dwa istotne symbole, z którymi się konotował – prezydenta Tadeusza Ferenca i pomnik Czynu Rewolucyjnego, w przestrzeni społecznej nazywany Wielką Waginą – a teraz ma trzy, bo wyszła na jaw Wdzięczność Armii Czerwonej, kolejny pomnik. Wiosną ni stąd, ni zowąd obywatele przechodzący przez plac Ofiar Getta zadzierać zaczęli głowy i faktycznie, na bardzo wysokim cokole stał ktoś w rozwianej pałatce. Z kolei inni twierdzili, że to zaklęty w żelbetonie sztandar. A znowu kiedy przyjrzeli się pozostali, dostrzegli tam w górze bohatera zbiorowego – dwie postaci w ruchu i jakby śmigło. Krótko mówiąc – bryła niewiadoma. Natomiast na niższym postumencie – przy tablicy upamiętniającej tysiącletnią walkę o wolność, niezawisłość narodową oraz lepszy byt naszego społeczeństwa – siedzieli żywi, współcześni studenci sztuki i prawa, jedząc kanapki ze spokojem. Estetycznie pomnik mógł sobie być mało wyrazisty, ale historycznie to zupełnie co innego – szeregi znaczeń nachodziły tutaj na siebie, nabrzmiewając, stawiały ważkie pytania co do istoty polskości w dobie tużpowojennej, jak też w teraźniejszej dobie dobrozmienności pod przewodnictwem Prezesa Ojczyzny. Grało w niektórych larum wzywające do wiekopomnej szarży buldożerem, by plwać rusycyzmowi w twarz i tym sposobem dostać się do podręczników moralnie odnowionej historii, a w innych nic nie grało oprócz codzienności – jak to w Polsce. Front przebiegał w internecie – Rosjanie dziękowali Rzeszowowi za nieburzenie. Obecnie opadł kurz i ucichł tętent – Wdzięczność stoi od 1950 r., niżej w wakacyjnym letargu siedzi młodzież z 2016 r., a pod ziemią leżą kości żydowskich mieszkańców Rzeszowa sprzed pięciuset lat. Cmentarz zniszczyli hitlerowcy, w 1942 r. na pustym placu ludzie z walizkami czekali na wywózkę do obozów śmierci, teraz jest skwer z pomnikiem czerwonoarmistów, ale jeśli ludzie się tu umawiają, mówią: do zobaczenia na Ofiar; jednocześnie już trwa oczekiwanie na dalsze uproszczenie dziejów tego miejsca w myśl ustawy o dekomunizacji, która zwycięży również odnośne pomniki z zamiarem zatarcia w obywatelach pamięci o nielubianych wydarzeniach. Na pytanie, czy Rzeszów ma problem z pomnikiem Wdzięczności Armii Czerwonej, prezydent Ferenc odpowiada, że problem jest istotnie: ptactwo bezlitośnie pstrzy statuę guanem. Innych problemów brak, społeczeństwo przynosi prezydentowi do gabinetu teraźniejsze zagadnienia gospodarcze i nie historiozofuje ani na temat pomnika Wdzięczności, ani Wielkiej Waginy. Zresztą – jak wykazały badania Instytutu Socjologii tutejszego uniwersytetu – przeważający procentaż obywateli miasta głosuje za pozostawieniem obu pomników w spokoju, ewentualnie z wyjaśnieniem, o co chodziło artystom w czasach ich erekcji – jeśli chodzi o Wdzięczność, w 2015 r. blisko 62 proc. ludności było za „pozostawić”, 16,7 za „przenieść, zburzyć”, a 21,7 za „trudno powiedzieć”. Entuzjaści Waginy okazali się jeszcze liczniejsi, jednak wznosi się ona na gruntach kościelnych i nie podlega prawom ogólnoludzkim. Jeden maleńki sondaż, a rozsławił na nowo Wdzięczność Armii Czerwonej na placu Ofiar Getta – realia ewoluowały falą od lokalnych, przez krakowsko-warszawskie, po moskiewskie, aż do całkowitego odrealnienia. W środkach internetowego przekazu Rosjanie dziękowali Rzeszowowi za pamięć o drugowojennych czerwonoarmistach, którzy wyzwolili Rzeszów. Vice versa niektórzy Polacy głosili koncepcję o jedynie incydentalnym wyzwoleniu przez Rosjan – Rzeszów leżał na drodze do Berlina i to wszystko. Walono więc z katiusz i łopotano skrzydłami husarskimi, a pomnik stał niewzruszony. Ferenca ponownie okrzyknięto komuchem o postawie życiowej jawnie sprzecznej z istotnym interesem Polski – zawsze mu to mówią, kiedy go nie lubią. Przyjeżdżały rosyjskie telewizje, poczta dostarczała do ratusza rosyjskie i polskie listy doceniające roztropność – z drugiej strony były świeżo ukonstytuowane konfederacje patriotyczne o nazwach sugerujących bycie Ostatecznym Palcem Bożym, złożone z Polaków o długotrwałym doświadczeniu w walce z pomnikami. Dla Ferenca przygotowywano jednocześnie piedestał i gilotynę – jak to w Polsce. Tymczasem w życiu pomnik stał, a ludzie oddychali, jedli i pracowali rutynowo. Na pytanie, czy możliwe jest, aby znajdujący się u władzy w Polsce dobrozmieńcy usunęli pomnik Wdzięczności Armii Czerwonej z Rzeszowa przemocą, jak przemocą wprowadzili pomnik Chrystusa Króla do Poznania, prezydent Ferenc odpowiada: jest to raczej niemożliwe. Nie rozwija jednak tej myśli z punktu widzenia dzisiejszej historii znajdującej się z inicjatywy Prezesa Ojczyzny w przebudowie faktograficznej, jedynie wspomina z dzieciństwa kilkunastoletnich czerwonoarmistów na podwórku domu w Rzeszowie – prezydent miał cztery lata, oni mieli karabiny na sznurkach, podarte portki, pili samogon, spadła bomba, dwóch zabiła, inni wstali i poszli dalej. „Jakaś obłędna psychoza zapanowała i rozprzestrzenia się po Polsce” – napisała w liście do prezydenta miasta polska emerytka, lat 82. „Panowie magistrowie, doktorzy praw, co drugi to historyk i kogo oni widzą na tych pomnikach, obeliskach? Stalina? Berię? Breżniewa? Bo ja widzę tego młodego żołnierza wyrwanego z dalekiego sioła pędzącego za hitlerowskim mordercą”. Albo: „To jakiś obłęd mylić II wojnę światową z obecną polityką rządu”. List z Kaliningradu, czyli dawniej Królewca – jak podkreśla sam nadawca: „Kłaniam się burmistrz miasta za odwagę i honor. W naszym mieście, nawiasem mówiąc, istnieje wiele pomników niemieckich architektów przedwojennej epoki. I nikt nawet nie myśli, aby je zniszczyć. Jest to historia! Nie zmienia to jednak nikogo!”. Dziękują też Moskwa, Irkuck, Krym i Władywostok. I znowu opinie z Polski: „Rzeszowianie nie chcą ruskich pomników, a ci co nagłaśniają to hieny na usługach ruskich włącznie z rudym ferencem”. Albo też: „Tow. Ferenc powinien wystąpić o obywatelstwo Federacji Rosyjskiej”. W toku dalszych polemik bywalcy mediów społecznościowych abstrahowali od wątku pomnika w Rzeszowie, aby omówić: Egipt, Syrię, Afganistan, Libię, Smoleńsk, ISIS, Stany Zjednoczone, wojnę bolszewicką 1920 r., Tuska, kontekst ukraiński i żydowski, pomnik smoleński oraz złożoną psychologicznie postać zapomnianego nieco Adama Słomki w dwóch płaszczyznach – domniemanego bohaterstwa w walce z pomnikami i domniemanego nieudacznictwa. Konkluzją wymiany poglądów była nieuchronnie – jak to w Polsce – wymiana przykrości wewnątrz twórczego poznawczo paradygmatu: „zdrajco, wynocha z POLSKI!!!”. W teraźniejszym czasie prezydent Ferenc poprosił rzecznika Chłodnickiego o dostarczenie do gabinetu Encyklopedii Rzeszowa i otwarcie jej na literze F: pod hasłem „Ferenc” napisano, że prezydent przynależał do PZPR od 1964 r. do końca, potem działał w SdRP, następnie w SLD; czego się nie wstydzi, a wręcz polecił zamieścić te fakty do wiedzy publicznej. Podkreśla, że dyrektoruje rozlicznym instytucjom przez 44 lata, z czego prezydentuje czwartą kadencję. W młodości grał w futbol na poważnie, a w 2002 r. został mistrzem parlamentu RP w tenisie ziemnym. Zna platformersów i zna dobrozmieńców, a niedawno widział się w stolicy z delegacją chińską oraz przyjaźnie rozmawiał z oboma Morawieckimi. Łącząc własną przeszłość z przeszłością niesłusznych dziś pomników, mówi: jak ktoś się wstydzi przeszłości, to ja takich ludzi nie poważam. Prof. Marian Konieczny, urodzony w 1930 r. w podrzeszowskim Jasionowie, powiat brzozowski; rzeźbiarz, autor pomn