Kobiety walczą o Centrum Praw Kobiet

Chcą pomóc innym skrzywdzonym. Ale też ocalić gdańskie Centrum Praw Kobiet – organizację, która od lat pomaga kobietom w podobnych sytuacjach. – Musiałyśmy wykazać się odwagą, by stanąć przed obiektywem, pokazać się światu – przyznaje jedna z modelek. Jeszcze kilka lat temu dla wielu z nich to byłoby niemożliwe. Poczucie wstydu i strachu paraliżowało. Dziś zgodnie przyznają, że stają przed aparatem, bo mają siłę, ale i poczucie obowiązku. – Centrum przygarnęło nas prosto z ulicy, bez żadnych pytań – mówi Anna, jedna z podopiecznych instytucji. – Większość z nas miała totalne zaniżenie własnej wartości, ja patrzyłam w lustro i nie widziałam siebie. Byłam nikim, tak mi się przynajmniej wydawało. Rząd zabiera kasę Sesja zdjęciowa to forma często praktykowana w pracy z ofiarami przemocy. Gdy już kobieta zobaczy siebie w dobrym ubraniu i makijażu, łatwiej jej uwierzyć, że także inne zmiany są możliwe. Bo i każda zmiana zaczyna się od tego, by zobaczyć przede wszystkim siebie, a potem także świat, w którym się żyje. Przeczekując lata w roli ofiary, kobieta przestaje widzieć, jak jest poniżana. Musi się znieczulić, inaczej by nie przetrwała. Jedno z pierwszych zadań, jakie dostała od psychologa z Centrum pani Ola, dotyczyło jej wyglądu. Dziś nie przypomina już dawnej siebie. Szare ubrania i krótkie włosy, obcięte niemal na zapałkę, zmieniła na coś kolorowego oraz blond. Poczuła się gotowa na zmiany jeszcze poważniejsze. Teraz przed nią dwie trudne rozprawy sądowe. – Pomoc dostałam od razu od Centrum – przyznaje. Na pomysł kalendarza wpadła wolontariuszka Centrum psycholog Dominika Kułygin. Początkowo miał być formą terapii. Stało się jednak coś, czego nikt się nie spodziewał: oto Centrum, ich oaza normalności, znalazło się w poważnym zagrożeniu. Ministerstwo Sprawiedliwości odmówiło CPK finansowania na kolejny rok. A potrzeby są ogromne, liczba ofiar przemocy domowej wciąż rośnie. Jak mogą pomóc kobiety, które przecież same niewiele mają, a często muszą się tłumaczyć tyranowi z każdej wydanej złotówki? Oczywiste było – odwdzięczą się kalendarzem, jak w tym filmie o gospodyniach domowych, które rozbierają się, żeby wspomóc ważny dla siebie szpital. Bez rozbierania się, ale dla nich odsłonięcie się publicznie jest tak samo trudne. Zainteresowanie przeszło oczekiwania. W CPK nikt nie przypuszczał, że będzie tak wiele chętnych. Alicja, jedna z bohaterek kalendarza, mówi: – Przed obiektywem, pod opieką stylisty i makijażysty, każda kobieta może poczuć się piękną. Ale to było coś więcej. Kolejne wezwanie do walki. Tym razem w obronie wszystkich kobiet, dla których Centrum jest jedyną, często ostatnią deską ratunku na powrót do normalnego życia. Tyran zabiera wszystko Proces wychodzenia z przemocy domowej trwa latami. Często, by zrobić kilka pierwszych kroków, potrzebne są setki godzin rozmów z terapeutami, wiadra wylanych łez, odwaga, by raz jeszcze sięgnąć do wspomnień, które odżywają i ponownie ranią. Trzeba wyzwolić się z poczucia winy, a jednocześnie dostrzec własne błędy, zaniechania, nieumiejętności, deficyty. To trudne. Jednak bez tych łez nie ma oczyszczenia. Pomaga terapia grupowa – tam z reguły jest łatwiej, bo oto kobiety – ofiary przemocy – po raz pierwszy w życiu uświadamiają sobie, że nie są jedyne. Nie są też same ze swoim problemem. Przemoc domowa okazuje się demokratyczna. Na grupie wsparcia nie ma pań bizneswoman i pań zza kasy w markecie. Mówią sobie po imieniu i dzielą codzienną udręką. Centrum, prócz dostępu do psychoterapii, oferuje kobietom pomoc prawną. To niezwykle istotne, bo będąc w związku z tyranem, zwykle nie ma się nic. Mąż ma wyłączny dostęp do konta w banku, zawiaduje dokumentami, płatnościami, zobowiązaniami. Często do niego należy mieszkanie. A kobieta? Ma ugotować, posprzątać, zrobić zakupy i rozliczyć się z paragonem z każdej złotówki. Przedmiot, a nie podmiot. – Jesteśmy jak dzieci we mgle. Tutaj, w Centrum, na nowo uczymy się myśleć – mówi Ola. A więc zdecydowały się. Na sesję, a potem – pokazać twarz całemu światu. Znajomym, przed którymi latami udawało się idealne życie, rodzicom. Także tyranowi. W kalendarzu znajdzie się 11 kobiet, chociaż w sesji wzięło udział o wiele więcej. Część z nich zrezygnowała z opublikowania wizerunku. – Do końca miały możliwość wyboru, nawet jeśli początkowo się zadeklarowały. Nikt nikogo nie zmuszał. Ich poczucie bezpieczeństwa jest najważniejsze – mówi Anna Zaręba-Sumicka, dyrektorka Gdańskiego Centrum Praw Kobiet. Podczas sesji otuchy dodały im rodziny, dzieci. Ostatecznie z ich zdjęć w kalendarzu zrezygnowano, ale byli dla kobiet dużym wsparciem. – Zapominamy, że prześladowca krzywdzi nie tylko swoją żonę czy partnerkę, ale całą rodzinę. Stąd obecność dzieci podczas sesji. Myślałyśmy o tym, by pokazać, że pomoc kobiecie to również pomoc jej najbliższym – tłumaczy Anna Zaręba-Sumicka. Zadanie fotografa nie było łatwe. – Pamiętaj, że to nie rentgen, ciało ma być swobodne – powtarzał, a bohaterki sesji nie wiedziały, co mają konkretnie zrobić. Osoby rzadko stające przed obiektywem aparat paraliżuje, kobiety po przejściach paraliżuje po wielokroć. W końcu, żeby odwrócić uwagę od tych aparatów, świateł, lamp, sesje indywidualne odbyły się w plenerze. Tylko zdjęcie grupowe zrobiono w gdańskim Teatrze Szekspirowskim. Pierwsze odczucia większości fotografowanych: szok. Niedowierzanie, że naprawdę znalazły się w takiej roli. 53-letnia Edyta, drobna blondynka, nieśmiało się uśmiecha. Z gdańskim Centrum Praw Kobiet związana jest od czterech lat, rok temu uwolniła się od męża, który ją katował. Gehenna trwała ponad 20 lat, nie wiadomo, jak długo będzie przebiegał proces rehabilitacji. Idzie ku dobremu, Edyta ma już za co żyć i nie jest uzależniona od byłego męża finansowo. – Życie z oprawcą uzależnia jak najgorszy narkotyk. On upokarzał, ubliżał, bił, a ja wciąż wierzyłam, że kiedyś będzie jak dawniej – opowiada. – Nie wyobrażałam sobie rozstania, nie wierzyłam, że poradzę sobie bez niego, nie miałam poczucia własnej wartości. Wyrwałam się z tego przeklętego kręgu, kiedy uświadomiłam sobie, że już nie ma nadziei. I dodaje: z perspektywy czasu wie, ile miała szczęścia. Wiele kobiet w podobnej sytuacji żyje nadzieją aż do śmierci, jego lub – częściej – swojej. U Edyty dnem, od którego się odbiła do życia, była kolejna awantura i próba uduszenia. – Miałam dość patrzenia na alkoholika, który przychodził do domu zasikany, zarzygany. Urządzał nam piekło, po czym kładł się do łóżka, jak gdyby nic się nie stało. Widziałam to nie tylko ja, ale też dzieci. O rozwód pani Edyta wniosła, zanim przyszła do Centrum, ale pomoc w przejściu przez procedurę, prawników uzyskała już właśnie tu. Od samego rozwodu minęło trochę czasu, ale przeżycia są wciąż na tyle silne, że przed rozmową z dziennikarką kobiet