26 grudnia ruszą z Berlina do Aleppo

Marta Sapała: – Użyła pani pustego talerza dla przybyszów? Anna Alboth: – W zeszłym roku to były nawet trzy talerze. Spędzaliśmy te święta w Berlinie, w naszym mieszkaniu, z mężem i dwiema córeczkami. Była moja mama, która przyjechała z Warszawy z moim rodzeństwem, wujek i ciocia, kilkoro naszych przyjaciół oraz Ali, Abdul i Akil. Abdul lepił z mamą i ciocią pierogi, Ali, choć nie mówił wtedy jeszcze po niemiecku, moderował razem z moim mężem Tomem gry towarzyskie, wujek palacz dyskutował z Akilem na balkonie na temat różnic między papierosami dostępnymi w Radomiu, Berlinie i Aleppo. To były nasze najlepsze święta. Kim są Ali, Abdul i Akil? Uchodźcami, a wówczas byli naszymi domownikami. Ali jest uciekinierem z Mali, Abdul przyjechał z Gwinei-Bissau, a Akil, który mógłby być ojcem tamtych dwóch, pochodzi z syryjskiego Aleppo. Akil mieszka z nami do tej pory. Trzech samotnych mężczyzn. Dlaczego ich zaprosiliście? Gdy pod koniec zeszłego lata wróciliśmy po wakacjach w Szkocji do Berlina, było już wiadomo, że miasto nie daje sobie rady z napływem uchodźców. Pod biurami LaGeSo, państwowego Urzędu Zdrowia i Opieki Społecznej, koczowały tysiące ludzi z Półwyspu Arabskiego, Afryki i Azji; miasto nie nadążało z ich rejestrowaniem i rozlokowywaniem. Spali w parkach, na ulicach. 70 tys. w całym mieście. Wtedy było jeszcze lato, ale gdy przyszły chłody, zaczęli marznąć, spędzając całe dnie i noce pod urzędem, w letnich ubraniach, bez ciepłych posiłków. Podobnie jak większość berlińczyków wynajmujemy nasze mieszkanie. Mamy w sumie cztery pokoje. Stwierdziliśmy, że to nadwyżka, którą chcemy się podzielić. Oczywiście, że najpierw pomyśleliśmy z mężem o przyjęciu do siebie rodziny. Mamy dwie córki, 5 i 7 lat, mieszkanie dostosowane do ich potrzeb, dużo zabawek, wiemy, co w Berlinie robić z dziećmi. Ale takie rodziny, podobnie jak kobiety w ciąży albo z malutkimi dziećmi, szybko znajdowały miejsca do spania, a samotnych, młodych mężczyzn nikt nie chciał do siebie zapraszać. Zresztą tak jest do teraz – trafiają do wielkich tymczasowych noclegowni, mieszkają po 12 w jednym namiocie, jak w hangarze na byłym lotnisku Tempelhof. To są warunki na tydzień, ale na dłużej? Zastanawiałam się, czy to nie z przekory. Albo próby przekroczenia własnego lęku. Ani przez moment tak nie pomyślałam. Nie bałam się. Zresztą to nie było nasze pierwsze doświadczenie z uchodźcami. Rok wcześniej mieliśmy przez miesiąc gościa z Senegalu, przez kolejny – z Erytrei. Często też gościliśmy ludzi, których nie znaliśmy – od lat korzystamy z couchsurfingu, mamy dużą sieć znajomych, Berlin jest po drodze i często nocuje u nas ktoś, kogo widzimy pierwszy raz w życiu, znajomy znajomego. Co się zmieniło, kiedy zamieszkaliście z uchodźcami? Akil po prostu wrósł w naszą rodzinę. Angażuje się w domowe prace, gotuje dla nas, bawi się z naszymi córkami, ze starszą odrabia lekcje, ale na odwrót – to ona uczy go prawidłowego pisania po niemiecku. W weekendy zabieramy go na wycieczki rowerowe, jeździmy razem do lasu, na basen. Chodzi na opłacany przez władze kurs języka niemieckiego, właśnie po kilkunastu miesiącach doczekał się dowodu osobistego i paszportu, wkrótce będzie mógł podjąć pracę. Jest wykwalifikowanym mechanikiem samochodowym, ale do tej pory utrzymywał się z bliskowschodnich kolacji, które przyrządzał dla naszych znajomych. Te dobrowolne datki, które wpłacali, były dla niego jedyną możliwością zarobku. Dużo z nim rozmawiamy. To bardzo ciekawe konfrontować się z jego opiniami; gdy poszliśmy razem na basen, nie mógł zrozumieć, jak można chodzić prawie nago. Dla mnie to przywilej, bo goszczę kogoś, kogo mogę pytać o to wszystko, co budzi kontrowersje wśród ludzi. Na przykład? Choćby o to, dlaczego przyjechał sam, skoro ma czwórkę dzieci? Akil, żeby dostać się do Europy, musiał, jak wszyscy, zapłacić przemytnikom. Miał tylko tyle pieniędzy, żeby zapłacić za siebie i ewentualnie jedno dziecko. Które wybrać? Którego życie ryzykować? Akil, który rozwiódł się z matką swoich dzieci, jeszcze zanim wybuchła wojna w Syrii, postanowił, że pojedzie sam, a jak uda mu się tu zarobić jakieś pieniądze, ściągnie dzieci do siebie. One są już bezpieczne: córki są z mamą w Turcji, a synowie z wujem w Dubaju. Pani go rozumie? To, że zdecydował się zostawić rodzinę? To dylemat, który dotyczy wszystkich uciekinierów. Decyzja o przedostaniu się do Europy to szansa, ale też ogromne ryzyko. Maleńka łódź, którą płynął Akil, zepsuła się, przez trzy godziny dryfowali, myśleli, że to koniec. To nie jest takie proste. W dodatku tych decyzji nie podejmuje się samodzielnie. Widzę, że Akil myśli o Europie nie tylko jak o schronieniu, ale i o perspektywie na to, że da swoim dzieciom coś, czego nie byłby w stanie im dać, gdyby został w Aleppo. Teraz gdy wreszcie dostał pozwolenie na tymczasowy pobyt, to robi się realne. W Polsce takie życie jak wasze, gdy ma się dwójkę małych dzieci, uchodziłoby co najmniej za dziwne. Ale może to kwestia kontekstu? Berlina? Myślę, że w Berlinie poczucie normy jest inne. W pewnym momencie to właśnie mieszkańcy pomogli władzom uporządkować sprawy związane z napływem uchodźców. W najbardziej krytycznym momencie, gdy zaczęły się mrozy, setki berlińczyków brały ludzi do siebie – na jedną noc, na kilka, na tydzień. Wśród moich znajomych nie było wówczas nikogo, kto by się nie zaangażował. Woziło się pod LaGeSo termosy z ciepłymi posiłkami i napojami, organizowało zabawy dla dzieci, zbierało dla nich rzeczy i pieniądze. Puszki na datki były w każdej kawiarni, sklepie, w kinach. Każdy dawał z siebie tyle, ile mógł. Berlin to miasto, które od lat żyje dzięki przybyszom; uciekinierzy i imigranci z Bliskiego Wschodu są jego częścią od dziesięcioleci. Nasi ginekolodzy, dentyści są Arabami, kupujemy warzywa i owoce od Turków, chodzimy do knajp prowadzonych przez ludzi, którzy przyjechali z Półwyspu Arabskiego, Kaukazu, dalekiej Azji. Po tym, jak polskie media zaczęły zachęcać do wzięcia udziału w organizowanej przez panią zbiórce śpiworów dla uchodźców, zaczęła pani dostawać pogróżki – z Polski. Na początku to były klasyczne internetowe złośliwości. Komentarze na Facebooku, wpisy na profilu naszego bloga The Family Without The Borders, dyskusje na forach internetowych. Że jesteśmy nieodpowiedzialni, naiwni, że dajemy się wykorzystywać albo sami wykorzystujemy naszych gości, że nie jestem prawdziwą Polką, bo wyszłam za Niemca, założyłam sobie harem i na pewno zmądrzeję, jak nasi goście zgwałcą nasze córki. To bolało, ale w sumie jakoś to umiałam zracjonalizować. Przestraszyłam się, gdy zaczęłam dostawać esemesy i telefony – i to nawet nie z zastrzeżonych telefonów. W Polsce wyszła wtedy nasza książka, miałam cykl spotkań autorskich, z Łodzi powinnam jechać do Krakowa, gdy na moją niemiecką komórkę zadzwonił mężczyzna, który nazwał mnie „kurwą” i zaczął mi grozić, że mam się tam nie pokazywać, bo mnie dorwie i rozp... Poszłam więc z tym na komisariat w Łodzi. Policjanci zapytali, skąd ten człowiek mógł mieć mój numer, odpowiedziałam, że z sieci, więc rozłożyli ręce. Mimo że wiedziałam, że dzwoniący jest z Bielska, bo udało mi się to z niego wyciągnąć. Okazało się, że bardziej niż uchodźców powinna się pani bać tych, którym przeszkadza, że gości pani kogoś w swoim domu. Dlatego też postanowiłam nie zmieniać numeru telefonu, nie usuwać go z naszej strony internetowej. Bo to tak, jakbym zaryglowała się we własnym domu. Nie robię niczego złego i mam prawo to robić. Teraz gdy natykam się na podobne komentarze, nie daję się sprowokować i zapraszam do merytorycznej rozmowy, do spotkania w realu. Jeszcze się nie zdarzyło, żeby ktoś, kto mnie atakuje w internecie, podjął to zaproszenie. Nigdy. Zawsze się wycofuje. A jeśli podejmie? Jestem na to gotowa. Takie aktywne przeciwstawianie się hejtowi dużo mnie kosztuje, ale tą samą drogą dostaję też dużo wsparcia. Ciepłych słów jest wciąż dużo więcej niż nienawistnych. Gdy razem z naszymi uchodźcami wpadliśmy na pomysł zebrania śpiworów dla koczujących na chodnikach, nie sądziłam, że uda się ich zebrać aż tyle. 26 grudnia z Berlina rusza międzynarodowy Marsz Obywatelski dla Aleppo. Wymyśliła go pani. Pod koniec listopada pojechałam z koleżankami i naszymi dziećmi odwiedzić kobiety w berlińskim ośrodku dla uchodźczyń. Jadłyśmy kolację przygotowaną przez jedną z Syryjek, którą kilka tygodni wcześniej gościłyśmy na pikniku. Jadłyśmy te pyszności, dzieci biegały, moja córka siedziała mi na kolanach. W którymś momencie nasza gospodyni zaczęła pokazywać zdjęcia na telefonie: to mój dom, zobacz, miałam dom z basenem, a to córka mojej siostry, zginęła wczoraj, a to syn kuzyna, zginął w zeszłym tygodniu, patrz, to jest nasza codzienność. Tego dnia zrzucono bomby na szpitale w Aleppo – świat obiegł film, na którym zapłakane położne wyciągały wcześniaki z nieczynnych inkubatorów. Gdy wieczorem opowiadałam to, płacząc, mężowi, zapytałam: a czy gdybyśmy tam ruszyli wszyscy, kilka tysięcy, kilkanaście tysięcy Europejczyków, z kimś takim jak Yoko Ono albo Madonna na czele, prosto na granicę Turcji z Syrią, obserwowani przez cały świat, czy też zrzuciliby na nas bomby? Tom odpo