Co przyniesie nowelizacja ustawy o ratownictwie medycznym

Pan A., lat 46, ofiara wypadku. Ratownicy medyczni (karetka „P”, czyli bez lekarza) wezwali na pomoc lotnicze pogotowie, bo pacjent stracił przytomność. Lekarz zapytał, czy coś choremu podali. Dostał ampułkę leku obniżającego ciśnienie, nie poskutkowało, więc dołożyli drugą. A. miał złamaną kość udową i ciśnienie wzrosło mu z bólu, a po podwójnej dawce leku z trudem udało się go odratować. Pani M., lat 78, dostała ten sam lek od ratowników medycznych i zmarła. Pani K., lat 34, była ofiarą wypadku komunikacyjnego. W szpitalu, do którego dowieziono pacjentkę, powszechne oburzenie wzbudziła informacja, że ratownicy na poboczu drogi badali ją per rectum. Pan B., lat 42, zatrzymanie krążenia. Próba resuscytacji, intubacja i podłączenie respiratora. Gdy dojechał wezwany przez ratowników lekarz, stwierdził (co nie było trudne, bo w rurce intubacyjnej widać było wymiociny), że pacjenta zaintubowano do przełyku. Mimo ponownej intubacji, już do tchawicy, nie udało się go uratować. Niektóre z tych spraw trafiły do sądu. Karetka bez lekarza I będzie ich więcej, bo do wypadku coraz częściej przyjeżdża podstawowy zespół ratownictwa, bez lekarza, tzw. karetka „P”. – Anestezjologowi także może nie udać się intubacja dotchawicza z zastosowaniem leków zwiotczających, bez zatrzymania krążenia, chociaż jest po sześciu latach studiów i sześciu specjalizacji, podczas której musi przeprowadzić 900 takich zabiegów. A jak ratownik medyczny po dwuletnim nauczaniu policealnym albo trzyletnim licencjacie ma się tego nauczyć, wykonując 10 ćwiczeń na dodatkowym kursie na fantomach? – pyta dr Ignacy Baumberg, anestezjolog, były krajowy koordynator Ratownictwa Medycznego Państwowej Straży Pożarnej. Taki właśnie kurs doszkalający przewiduje nowelizacja ustawy o ratownictwie medycznym. Baumberga zwolniono z Lotniczego Pogotowia Ratunkowego za to (jak twierdzi), że sprzeciwiał się nowelizacji. Tej poprzedniej, z 2016 r., która rugowała lekarzy z karetek, a z państwowego systemu ratownictwa wyłączała prywatne pogotowia ratunkowe. Wzbudziła taki sprzeciw środowiska, że Ministerstwo Zdrowia zrezygnowało z jej procedowania. Na chwilę. Zamiast tego do parlamentu trafiła tzw. mała nowelizacja. Miała dotyczyć technicznych rozwiązań i Systemu Wspomagania Dowodzenia Państwowego Ratownictwa Medycznego. Po dwóch dniach, w trybie autopoprawki, ministerstwo dorzuciło jednak do projektu nacjonalizację całego systemu ratownictwa, a wiceminister Marek Tombarkiewicz, odpowiedzialny za ratownictwo medyczne i za przygotowanie nowelizacji, zapowiedział, że to tylko przygrywka. Po uchwaleniu małej nowelizacji przyjdzie czas na dużą. Procedowany projekt zmierza do eliminacji lekarzy z zespołów ratowniczych, zwiększając kompetencje ratowników medycznych. – Kardiowersja w karetce bez nadzoru lekarza, to się nie mieści w głowie – mówi prof. Juliusz Jakubaszko, specjalista medycyny ratunkowej, jeden z twórców polskiej i europejskiej medycyny ratunkowej, były krajowy konsultant w tej dziedzinie. Autorzy nowelizacji idą jednak jeszcze dalej: ratownik może, na zlecenie lekarza, zastosować środki zwiotczające (są różne, nie tylko okryty złą sławą Pavulon)po to, by podłączyć do respiratora pacjenta, u którego nie doszło do zatrzymania krążenia. – Na zlecenie to nie to samo co pod nadzorem – mówi dr Baumberg. – To może oznaczać zlecenie telefoniczne lub przekazane drogą radiową, bo w tym kierunku idą zmiany, żeby w karetce jeździli tylko ratownicy, a lekarz dyżurował w dyspozytorni. Dodaje, że sam by takiego zlecenia nigdy nie wydał, nie mając możliwości zbadania pacjenta. Ale inni? W USA i w Wielkiej Brytanii, gdzie bada się jakość akcji ratowniczych, stwierdzono, że ponad 30 proc. intubacji dotchawiczych w zespołach bez lekarza kończyło się niepowodzeniem – i wprowadzono obostrzenia. Polski ratownik medyczny, pracujący w jednostkach podległych MON lub MSWiA, po 40-godzinnym kursie i 10 ćwiczeniach praktycznych miałby wedle nowej ustawy samodzielnie wykonać intubację dotchawiczą z użyciem środków zwiotczających, blokadę nerwów obwodowych, drenaż jamy opłucnej, drobne zabiegi chirurgiczne czy konikotomię. I podać środki znoszące świadomość, jakie stosuje się do znieczulenia ogólnego. Ale tylko w sytuacjach nadzwyczajnych (np. wojna). Sami ratownicy od dawna chcą poszerzenia uprawnień. Na przykład o możliwość stwierdzania zgonu pacjenta. Dziś, gdy ratownik podejrzewa, że pacjent nie żyje, a nie widać ewidentnych śmiertelnych obrażeń lub zmian pośmiertnych, ma zastosować sztuczną wentylację, masaż serca i wieźć go do szpitala albo czekać na zespół z lekarzem. Bo stwierdzenie zgonu to nie taka prosta sprawa. – Rozszerzenie uprawnień ratownika medycznego na procedury zarezerwowane dla lekarzy specjalistów jest niebezpieczne dla pacjentów – tłumaczy prof. Jakubaszko. Lekarze są oburzeni, zdając sobie sprawę, że ratownik medyczny i jego szkolenie to kompromis między zapotrzebowaniem a możliwościami finansowymi państwa. – Jestem za tym, żeby była możliwość rozwoju zawodowego dla ratowników medycznych, np. kurs Rapid Sequence Intubation – mówi przewodniczący Krajowego Związku Zawodowego Pracowników Ratownictwa Medycznego Roman Badach-Rogowski. Problem w tym, że ustawodawca chce najpierw poszerzyć ratownikom uprawnienia o wysokospecjalistyczne procedury (w tzw. dużej nowelizacji jest cała lista, m.in. badanie ultrasonograficzne, drenaż jamy opłucnej), zanim nabiorą odpowiednich kompetencji. Lepsi niż lekarze? Pytanie, czy ratownicy medyczni powinni zastępować lekarzy? Nawet najlepsi z nich nie są w stanie, a jakość ich wykształcenia też bywa różna. Zlikwidowano już co prawda ten kierunek w szkołach policealnych, ale licencjat w Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego to nie to samo co zaoczny dyplom w niewielkiej prywatnej szkole. W praktyce, choć do każdej rekrutacji ratowników medycznych do LPR zgłaszała się setka kandydatów, był problem z wybraniem pięciu. A niektórzy zdawali po kilka razy. Dr Zbigniew Żyła, wieloletni dyrektor medyczny w Lotniczym Pogotowiu Ratunkowym, niemal non stop prowadził szkolenia załóg medycznych. Ratownicy medyczni są za upaństwowieniem systemu. Chcą jednak formacji na wzór Państwowej Straży Pożarnej, podzielonej na 16 okręgów. – Wtedy pieniądze z budżetu trafią bezpośrednio do systemu. Dziś znikają w workach bez dna powiatowych szpitali – mówi Badach-Rogowski. Chcą specjalnych studiów kierunkowych i swojego krajowego konsultanta, odrębnej ustawy o zawodzie ratownika medycznego i samorządu zawodowego. Nie obawiają się etatyzacji, choć dziś większość z nich pracuje na tzw. śmieciówkach. Po 400, 500 godzin, limitem jest tylko liczba godzin w miesiącu. System się nie zawali, zapewniają, bo nie zamierzają pracować tylko 40 godzin w tygodniu (tyle, ile przewiduje etat). – Domagamy się zmiany w Kodeksie pracy i zniesienia obowiązku wyższego wykształcenia dla pełnienia tzw. dyżurów medycznych – mówi Badach-Rogowski. – Wtedy będziemy mogli dyżurować na podobnych zasadach jak lekarze. Ale z ograniczeniem liczby dodatkowych godzin. Oceniają się zdumiewająco dobrze. W ankiecie, przeprowadzonej przez lekarza medycyny ratunkowej Mariusza Kasińskiego z Porozumienia Lekarzy Medycyny Ratunkowej, 50 proc. pytanych ratowników twierdzi, że le