Osoby czytające wydania polityki

„Polityka”. Największy tygodnik w Polsce.

Wiarygodność w czasach niepewności.

Subskrybuj z rabatem
Społeczeństwo

Prof. Andrzej Walicki (1930–2020). Stała potrzeba rozmowy

Prof. Andrzej Walicki (1930–2020) Prof. Andrzej Walicki (1930–2020) Filip Klimaszewski / Agencja Gazeta
Jego teksty to ćwiczenia ze współczucia, rozumianego nie jako płaski sentymentalizm, ale pragnienie rozpoznania i znalezienia rezonansu z tym, co czuje drugi człowiek.

20 sierpnia 2020 r. odszedł Andrzej Walicki. Profesor Polskiej Akademii Nauk, uniwersytetu w Canberze i Notre Dame w stanie Indiana. Był obok Leszka Kołakowskiego, Krzysztofa Pomiana i Bronisława Baczki jednym z tuzów warszawskiej szkoły historii idei. Jednak inaczej niż koledzy skupiał się nie na historii myśli i instytucji Zachodu, a na regionie, z którego się wywodził: Polsce uwikłanej w trudny dialog z Rosją. Z wykształcenia filozof i rusycysta, przez całe życie spełniał zadanie tłumacza dwóch narodów – polskiego i rosyjskiego – sobie nawzajem. I tak jakby przy okazji całemu światu.

Był dialektykiem. To określenie takiego myśliciela, który w zjawiskach historycznych stara się uchwycić ruch generowany przez twórczy konflikt. Jak to u Hegla: teza znajduje swoją antytezę, w relacji z którą obie przeobrażają się w coś nowego, syntezę. I właśnie synteza, pojednanie przeciwieństw, fascynowała Walickiego najbardziej. Co przyznawał choćby w wywiadzie zamieszczonym tytułem wstępu do niedawno wznowionej książki „O Rosji inaczej”: „Niniejsza książka ma jednak służyć sprawie niezbędnego pojednania naszych narodów, a więc stara się ukazać jaśniejsze, czasem piękne wręcz, choć kontrowersyjne aspekty tych relacji, widoczne zwłaszcza w dziedzinie niezależnej myśli i szeroko rozumianej kultury”.

Piętnował totalitaryzm i nienawiść do „innego”

Wiara w syntezę, w możliwość wzbogacenia świata przez dialog, zabarwiła całą jego twórczość. Jak wielu polskich intelektualistów Andrzej Walicki za swoją ideową ojczyznę uznał liberalizm, doktrynę wolności. Jednak rozumiał go i tłumaczył po swojemu: jako stwarzanie przestrzeni na wspomniany już dialog, na wspólny oddech, a bywa, że i na przebaczenie.

Piętnował absolutystyczne traktowanie moralności, w imię której społeczeństwo chce niemal totalitarnie kontrolować jednostki. Mówił o tym również w kontekście walki o prawa kobiet i osób LGBT, przez co jego przestrogi nabrały w ostatnich dniach szczególnej aktualności. Takiego przezwyciężenia sprzeczności na próżno wypatrywał Walicki w relacjach polsko-polskich. Od 1995 r. z całą mocą zwracał uwagę na problem, jaki dla dobrostanu i rozwoju polskiego społeczeństwa może stanowić zapiekły antykomunizm oparty na poczuciu moralnej wyższości i nienawiści do „innego”.

Prof. Andrzej Walicki. Odchodzą mądrzy

Tu do głosu dochodziła jeszcze jedna, szczególna i niesłychanie dziś potrzebna cecha jego wrażliwości. Otóż Andrzej Walicki uczył nas rozumieć emocje i społeczne uczucia. Wbrew mitowi o wyzutym z emocji naukowcu obiektywnie patrzącym na świat Walicki nie stał z boku: jego teksty to ćwiczenia ze współczucia, rozumianego nie jako płaski sentymentalizm, ale pragnienie rozpoznania i znalezienia rezonansu z tym, co czuje drugi człowiek.

Kiedy umiera ktoś znany, kto przez dekady współtworzy pejzaż myśli w danym kraju, chce się westchnąć: odchodzą wielcy. W przypadku prof. Walickiego westchnienie to powinno brzmieć raczej: odchodzą mądrzy! Bo jego niezłomna życiowa postawa – poszukiwania współrozumienia i współodczuwania – była jasno świecącą latarnią mądrości. Mądrości, czyli czegoś, co wykracza poza wiedzę i intelekt, wykracza też poza wąsko pojmowaną moralność. Mądrości jako praktyki i nauki życia, w którym myśl nie wyklucza uczucia, a emocje – myślenia.

Jakże dotkliwie będzie nam go brakowało.

Więcej na ten temat
Reklama

Czytaj także

null
Kraj

Przelewy już zatrzymane, prokuratorzy są na tropie. Jak odzyskać pieniądze wyprowadzone przez prawicę?

Maszyna ruszyła. Każdy dzień przynosi nowe doniesienia o skali nieprawidłowości w Funduszu Sprawiedliwości Zbigniewa Ziobry, ale właśnie ruszyły realne rozliczenia, w finale pozwalające odebrać nienależnie pobrane publiczne pieniądze. Minister sprawiedliwości Adam Bodnar powołał zespół prokuratorów do zbadania wydatków Funduszu Sprawiedliwości.

Violetta Krasnowska
06.02.2024
Reklama

Ta strona do poprawnego działania wymaga włączenia mechanizmu "ciasteczek" w przeglądarce.

Powrót na stronę główną