Ukraina od niechcenia wybiera parlament

W centrum Kijowa króluje sushi. Można je zjeść na każdym rogu, jakby to była narodowa potrawa Ukrainy. Miasto zyskało dzięki piłkarskim mistrzostwom Europy. Posprzątano i odnowiono fasady kamienic, zaroiło się od restauracji i kawiarni. Przybyło stref darmowego Internetu. Ale odbywa się to kosztem likwidacji „gastronomów”, kultowych sklepów spożywczych, w których można było zrobić wszelkie zakupy, coś przekąsić i napić się wódeczki. Dziś za zwykłym chlebem czy masłem trzeba się nabiegać po okolicy. Nie podoba się to zwłaszcza starszym osobom, bo na bywanie w barach sushi ich nie stać. Nowe drogie sklepy i restauracje mają już nową klientelę, najczęściej w modnych ciuchach i oczywiście na wysokich szpilkach. Im dalej od Chreszczatyku, tym gorzej. Na przykład Światoszyn, dzielnica odległa od centrum Kijowa. Inna planeta – szare bloki z odrapaną fasadą, śmierdzące klatki schodowe, wielki bazar, zejście do metra pełne handlujących, czym się da. Mnóstwo zmęczonych twarzy. Tu nie zmieniło się nic. Wołodymyr Ariew jest kandydatem do parlamentu z partii Zjednoczona Opozycja Batkiwszczyna w stołecznym okręgu nr 218. Stawia na walkę z korupcją. – Ona zabija Ukrainę, jest wszędzie, a władza jest przegniła – mówi. Rządy Partii Regionów spowodowały eksplozję korupcji we wszystkich dziedzinach. Do tego stopnia, że choć dawanie łapówek jest częścią miejscowej mentalności, to ich obecna skala nawet Ukraińcom zaczęła już przeszkadzać. Dlatego wielu z nich nie wybiera się na wybory – mało ich one obchodzą. Bogatym politycy nie są do niczego potrzebni, a tym z blokowiska na Światoszynie i tak mają niewiele do zaoferowania. Głosowanie, które 28 października wyłoni 450 posłów do ukraińskiego parlamentu, Rady Najwyższej, słabo interesuje również samych polityków. Karty wydają się rozdane, Kijów opanowały nie tylko bary sushi, ale też apatia. System mieszany W tym roku – po 10-letniej przerwie – ukraiński parlament znów będzie wybierany w systemie mieszanym. Połowa mandatów jest do zdobycia w wyborach proporcjonalnych, druga połowa – w wyborach większościowych. Takiej ordynacji chciała rządząca Partia Regionów, bo okręgi jednomandatowe zwykle faworyzują władzę. Jeśli ktokolwiek wyrywa się z przedwyborczej apatii, to właśnie kandydaci jednomandatowcy – mażoritarszczyki, jak się tu ich nazywa. Do walki w 225 takich okręgach zgłosiło się ponad 3 tys. polityków z 89 partii. Wielu z nich to kandydaci techniczni, którzy mają rozproszyć głosy oddane na opozycję. Kolejna grupa to tuszki, czyli ciała na sprzedaż. W okręgu nr 218 są aż nadto widoczni. Na miejscu od razu wiadomo, kto ma najwięcej pieniędzy – w większości okien wiszą banery Ołeksandra Trietiakowa. Kandydat mówi, że jest niezależny, ale pieniądze na kampanię dostał od jednego z oligarchów i wiadomo, że zaraz po zaprzysiężeniu dołączy do frakcji Partii Regionów. Z okręgów jednomandatowych będzie najwięcej takich tuszek, posłów, którzy natychmiast po wyborach zmienią partię oraz przekonania i dołączą do zwycięskiego obozu władzy.     Ale i druga strona zastosowała fortel – największe partie opozycyjne porozumiały się, że wycofają ze startu w wyborach słabszych kandydatów na korzyść silniejszych, żeby nie konkurować między sobą o ten sam mandat. Szef obywatelskiego Komitetu Wyborców Ukrainy Ołeksandr Czernenko twierdzi, że „jednomandatówki” to wymarzone pole do łamania prawa, a w tym roku dochodzi do niego wyjątkowo często. Pod dyktando władzy ustalono składy komisji wyborczych, bez należytej równowagi między przedstawicielami różnych partii. Międzynarodowi obserwatorzy alarmują, że opozycja nie ma dostępu do wszystkich dokumentów komisji. Krytykują też administrację rządową za utrudnianie kampanii przeciwnikom politycznym oraz za obecność kamer w lokalach wyborczych – według obserwatorów może to zastraszać głosujących i wpłynąć na wynik wyborów, które w takich warunkach nie będą ani wolne, ani uczciwe. Tymczasem Bruksela stawia Ukrainie warunek: bez demokratycznych wyborów nie ma powrotu do rozmów o umowie stowarzyszeniowej. Sukces "rodziny" Opozycyjny deputowany Wołodymyr Bondarenko widzi sprawę jasno: – Oligarchia niszczy kraj. I wylicza, że związani z władzą bogacze wyprowadzili z kraju 52 mld dol., lokując je m.in. na Cyprze. Na Ukrainie władza szybko przekłada się na pieniądze, co pokazuje błyskawiczny sukces „rodziny”, czyli grupy biznesmenów bliskich prezydentowi Wiktorowi Janukowyczowi, z jego synem Ołeksandrem na czele. Ten z wykształcenia dentysta bynajmniej nie dorobił się na implantach. Doszlusował do czołówki najbogatszych Ukraińców, bo poszczęściło mu się w finansach. Jego Wsieukraińskij Bank Rozwitia przez dwa ostatnie lata aż 18-krotnie powiększył zyski. Głównie dlatego, że wszystkie państwowe transakcje obowiązkowo przechodzą przez konta tego banku. Również pieniądze wydane na organizację Euro 2012. O tym wszystkim opowiadał kandydat Bondarenko w trakcie wiecu na kijowskim Światoszynie. Wykrzyczał, że prezydent Janukowycz i cała obecna władza to bandyci, którzy jeszcze niedawno z kijami biegali po Doniecku, a teraz donieckie porządki zaprowadzają w stolicy i całym kraju. Słuchała go może setka osób zebranych pod gołym niebem. O skorumpowanej władzy głośno było też na spotkaniu wyborczym opozycjonisty Wołodymyra Ariewa. Również pod gołym niebem, na parkingu osiedlowym, bo administracja – ramię partii władzy – nie wynajmuje sal opozycji. Zawsze jest tak samo: telefon z góry do dyrektora kinoteatru, że nie zezwala się, pod groźbą. Ariew publicznie przyznaje, że jego konkurent proponował mu 3 mln dol. za wycofanie się z wyborów. To i tak niska stawka, kandydatom ze znanym nazwiskiem proponuje się dużo więcej. Partia Regionów ma dużo pieniędzy na kampanię. Jak tylko może, atakuje opozycję wywodzącą się z obozu pomarańczowych, zarzucając jej zniszczenie gospodarki i doprowadzenie do wzrostu bezrobocia. Kandydaci partii władzy sypią obietnicami. Z kilkuprocentową przewagą w sondażach są pewni wygranej, choć raczej silni słabością opozycji. Prezydent Janukowycz i jego premier Mykoła Azarow codziennie podróżują po kraju, przecinają wstęgi i mówią o trzeciej drodze: o marszu ku Europie, ale i zbliżeniu ekonomicznym z Rosją, Kazachstanem i Białorusią. Wszystko to relacjonują ukraińskie telewizje – z ośmiu kanałów sześć, a może nawet siedem sprzyja władzy lub jest pod jej kontrolą. Jeśli cokolwiek można zaliczyć na plus rządzącym, to wysiłek, by uniezależnić Ukrainę od rosyjskich dostaw gazu i ropy naftowej. Nabrały tempa poszukiwania gazu łupkowego i ropy pod dnem Morza Czarnego, na Krymie rząd inwestuje w energię słoneczną. Poza tym Partia Regionów nie ma się szczególnie czym pochwalić. Cud nie nastąpił Powszechna niechęć do rządzących częściej objawia się jednak apatią niż wzmożonym poparciem dla opozycji. Wschód kraju, który wyniósł Janukowycza i Partię Regionów do władzy, oczekiwał cudu gospodarczego. Dziś to wyborcy z tego regionu są najbardziej rozczarowani. Cud nie nastąpił, gospodarka nie ruszyła, nowa ustawa podatkowa uderzyła w wielu małych przedsiębiorców, wzrosły ceny gazu. Ci ludzie są dziś przekonani, że Janukowycz ich opuścił. Z kolei nadzieje proeuropejskich Ukraińców na zbliżenie z Unią zwiędły już doszczętnie. Mimo tak komfortowych okoliczności rozdrobniona opozycja nie zyskuje w sondażach. Brak jej lidera – były prezydent Wiktor Juszczenko z trudem odbudował swoje własne ugrupowanie Nasza Ukraina. Podobno pomagają mu w tym pieniądze od sponsorów Partii Regionów. Były prezydent startuje pod hasłem „Kupuj ukraińskie”, ale wyborcy chyba się na to nie skuszą. Sondaże nie dają mu szans na wejście do parlamentu – Nasza Ukraina ma poparcie na poziomie błędu statystycznego.     Julia Tymoszenko, która jako jedyna po st