Syria: do akcji wkraczają Rosjanie

Opera w Damaszku z początkiem nowego sezonu wprowadziła wymóg krawata. Dla zapominalskich jest wypożyczalnia, dla opornych – drzwi wyjściowe. Żadnych dżinsów i T-shirtów. Już w trakcie pierwszego koncertu ludzi z całej sali i balkonów zagoniono do pierwszych rzędów. W telewizji wyglądało to, jakby sala była pełna. O atmosferę na premierze – dosłownie i w przenośni – zadbały przenośne generatory prądu, które podróżują po Damaszku w ślad za transmitowanymi wydarzeniami. Ostatnio były m.in. na konferencji dotyczącej odnawialnych źródeł energii. Jednak niewielu Syryjczyków obejrzało to w telewizorze, bo nie mają w gniazdku nawet tej konwencjonalnej. Jeszcze wcześniej generatory były na wielkim kongresie poświęconym migrującym ptakom. Akurat w dziedzinie masowych migracji Syryjczycy są już światowej klasy ekspertami, choć woleliby nie. Pomysłodawcą i sponsorem ptasiego kongresu był oczywiście Baszar Asad. Pojawił się tam rześki, cały w uśmiechach, co można sprawdzić na jego prywatnym Instagramie. Wojna domowa i czas nie imają się 49-letniego prezydenta. Zachodni przywódcy w trakcie swoich kadencji często wyraźnie się starzeją. Nawet Barack Obama osiwiał. A ten nic – ani zmarszczki, ani podkrążonych oczu. Tak samo umysł – jakby nietknięty przez pędzące wydarzenia. Asad nadal twierdzi w wywiadach dla zachodnich mediów, że broni Zachodu przed terrorystami. Przekonuje, że jego żołnierze z zasady nie torturują, i nie ma bladego pojęcia, co to bomby beczkowe, choć nie ma tygodnia, aby rządowe helikoptery nie zrzuciłyby na cywilów tej śmiercionośnej broni. Przede wszystkim jednak Asad jest pewien, że zwycięstwo jest blisko. Po porażkach armii rządowej w północno-wschodniej części kraju, utracie Palmyry i Idlib Asad kontroluje zaledwie 16 proc. terytorium dawnej Syrii, choć trzeba przyznać, że chodzi głównie o wielkie miasta. Od początku wojny domowej w 2011 r. zginęło już 250 tys. ludzi, ponad 12 mln (czyli połowa przedwojennej populacji) musiało uciekać ze swoich domów, 4 mln uciekły za granicę. Wciąż rosną w siłę przeciwnicy prezydenta, islamiści z Jabhad al-Nusra i z Państwa Islamskiego, lepiej uzbrojeni i zmotywowani od armii rządowej. A Asad nic, jakby oglądał wyłącznie rządową telewizję zasilaną przenośnymi generatorami prądu. Jeszcze miesiąc temu opowiadania o zwycięstwie byłyby więc tylko bredniami zbroczonego krwią tysięcy rodaków satrapy. W Syrii jednak w swoim stylu, czyli incognito, pojawili się Rosjanie. 1. Kasebat, niezłomny – tak uwielbiał się określać ojciec Baszara Asada Hafez, który rządził Syrią równie krwawo przez 30 lat. Syn idzie w jego ślady. Mimo niezliczonych analiz zachodnich ekspertów, wieszczących rychły koniec reżimu; mimo że praktycznie cały świat się od niego odwrócił, Asad przetrwał. Do niedawna głównie dzięki partii i armii. Rządząca Syrią od 1963 r. partia Baas powstała jako idealistyczny ruch, który m.in. w Syrii miał zaprowadzić laickość i socjalizm (z tego drugiego zrezygnowano w 2005 r., podmieniając na „społeczną gospodarkę rynkową”). Jak większość podobnych ruchów na Bliskim Wschodzie partia Baas skończyła jako rozbudowany aparat bezpieczeństwa, składający się głównie z członków mniejszości religijnych (chrześcijan i alawitów), których celem jest zachowanie reżimu, a przy okazji samych siebie. Za Asadem wciąż stoi też armia rządowa, która – choć straciła już w walkach ok. 50 tys. żołnierzy i ma problemy z rekrutacją nowych – jest jedyną sprawnie działającą instytucją w Syrii. Po 2011 r. to demoralizowane i skorumpowane trzema dekadami okupacji Libanu wojsko nagle przerodziło się w skuteczną maszynę do zabijania (również cywilów). O fundamentalnej roli armii przekonany jest sam Asad, który nie omija żadnej wojskowej uroczystości, odwiedza rodziny „męczenników” i nocuje z prostymi żołnierzami w pobliżu frontu. Obie te organizacje, partia i armia, w końcu jednak wyraźnie osłabły. W obu strach zastąpił lojalność. Reżim stosuje średniowieczną taktykę „opieki” nad rodzinami urzędników i żołnierzy: jeśli będziesz posłuszny, to twojej rodzinie nic się nie stanie. Dlatego z kraju uciekają nawet wysocy urzędnicy i generałowie. Z kolei do armii nie chcą się zaciągnąć nawet alawiccy ziomkowie Asada, choć mogłoby się wydawać, że obrona reżimu to dla nich jedyny ratunek przed sunnickimi fundamentalistami. W lipcu brak nowych rekrutów i sprzętu zmusił Asada do oficjalnego oświadczenia, że armia „wycofa się na z góry upatrzone pozycje” i ograniczy się do obrony tylko kluczowych obszarów. 2. W takich okolicznościach do akcji wkraczają Rosjanie. Swoich „wojskowych doradców” Moskwa wysłała do Syrii już trzy lata temu, nie kryjąc się z tym przesadnie. Usprawiedliwiała ich obecność potrzebą serwisowania poradzieckiego sprzętu wojskowego, z którego korzysta syryjska armia. Poza tym Rosjanie nieprzerwanie od lat 70. utrzymują swój „punkt zaopatrzeniowy”, czyli bazę morską w syryjskim Tartus nad Morzem Śródziemnym. Jeszcze do niedawna na stałe było tam czterech Rosjan. Dziś w pobliżu szykowane są koszary dla tysiąca żołnierzy i ciężkiego sprzętu. Fakt, że rosyjscy żołnierze nagle zaczęli masowo „wyjeżdżać na wakacje” do kraju ogarniętego wojną domową (tłumaczenie rosyjskiego MSZ), po Ukrainie już nikogo nie dziwi. W rosyjskiej armii krąży teraz taki dowcip: matka zatroskana o los syna żołnierza, który miał wyjechać tylko na krótkie ćwiczenia poligonowe, a nie ma go w domu od kilku miesięcy, po kolejnych starciach w Donbasie pisze do niego esemesa: „Synku, czy ty przypadkiem nie jesteś na Ukrainie?”. „Już nie mamo. Teraz jestem na wczasach w Damaszku”. Moskwa znów doskonali więc taktykę „zielonych ludzików”. Informacje o kolejnych rosyjskich żołnierzach w Syrii wyciekają przypadkiem, wbrew oficjalnej linii Kremla, który wszystkiemu zaprzecza. I tak kilkanaście dni temu syryjska telewizja (ta od generatorów) pokazała krótkie nagranie z frontu niedaleko Latakii, na którym widać bohatersko strzelający wóz piechoty i gdzieś w tle słychać żołnierzy krzyczących – nie da się ukryć – po rosyjsku. Jeszcze ciekawszy jest przypadek rosyjskiego komandosa, który chciał na zdjęciu pozdrowić narzeczoną. Fotkę zrobił sobie w pełnym rynsztunku bojowym, na pokładzie okrętu, ze stambulskim mostem przez Bosfor w tle, a kilka dni później wysłał zdjęcie z wojskowego obozu, na którym widać też plakat z Putinem i Asadem w przyjaźni. Zdjęcia te na jednym z serwisów społecznościowych wychwycił rosyjski bloger Rusłan Lewiew. Twierdzi on, że fotogeniczny komandos służy w 810. brygadzie piechoty morskiej, stacjonującej od niedawna w Sewastopolu. Ta doświadczona jednostka jako jedna z pierwszych została przerzucona na Krym 18 miesięcy temu – jeszcze bez emblematów. Później już tama informacyjna puściła. Brytyjski „The Telegraph” opublikował zdjęcia wyglądających na rosyjskie samolotów bojowych nad Syrią. Agencja Reuters cytowała swoje libańskie źródła, które niezależnie twierdzą, że w Tartusie jest już kilka rosyjskich okrętów, a niedaleko w głąb lądu Rosjanie budują lotnisko z pełną infrastrukturą, w tym z radarem przywiezionym z Rosji. Z kolei według CIA, w Damaszku jeden za drugim lądują rosyjskie samoloty transportowe. W końcu z oburzeniem zareagowali Amerykanie, twierdząc, że jeśli Moskwa chce zakończenia wojny w Syrii, to powinna działać w ramach istniejącej koalicji. Rosjanie z początku przyjęli swoją klasyczną taktykę i wszystkiemu zaprzeczali. Wreszcie jednak przyznali, że ostatnio latają i pływają do Syrii więcej, ale tylko po to, by dostarczyć pomoc humanitarną – tak jak na Ukrainie. Szef NATO Jens Stoltenberg zaapelował do Rosji o nieeskalowanie wojny w Syrii, do czego doprowadzi ewentualna zewnętrzna interwencja. Swoją drogą, trudno sobie wyobrazić, jak ta wojna może jeszcze eskalować. Koniec końców Rosjanom całe to międzynarodowe oburzenie było jak najbardziej na rękę. 3. Putin ma słabość do Asada. Nie tylko dlatego, że walczy z terrorystami, choć to mogłoby wystarczyć, bo rosyjski przywódca uważa tzw. Państwo Islamskie za bezpośrednie zagrożenie dla bezpieczeństwa Rosji – wielu doświadczonych dowódców PI to Czeczeńcy. Moskwie idea walki z terroryzmem jest bardzo na rękę, a rosyjska definicja terroryzmu jest tak szeroka, że może być usprawiedliwieniem niemal każdej zagranicznej interwencji. Asad imponuje Putinowi jednak przede wszystkim z powodu swojej kasebat, niezłomności. To nie jest żaden Janukowycz, który po cichu