Dla odważnej minister ze Szwecji nie ma tematów tabu

Ważne amerykańskie czasopismo „Foreign Policy” pisze o niej: jeden z najbardziej wpływowych i kreatywnych polityków na świecie minionego roku. Szczególne wrażenie robią jej odwaga, zdolność do przełamywania oporów i wskazywania drogi oraz obrona praw człowieka, zwłaszcza praw kobiet. O szwedzkiej minister spraw zagranicznych, 61-letniej Margot Wallström, zrobiło się głośno na świecie wiosną zeszłego roku, kiedy zaangażowała się w obronę skazanego na chłostę saudyjskiego blogera Raifa Badawiego. Wskazując równocześnie na powszechną dyskryminację Saudyjek, nazwała bez ogródek Arabię Saudyjską „średniowieczną dyktaturą”. Naciski Rijadu spowodowały, że Liga Arabska wycofała zaproszenie dla szwedzkiej minister na posiedzenie w Kairze, gdzie miała być gościem honorowym i przedstawiać szwedzkie stanowisko w sprawie konfliktu na Bliskim Wschodzie. Wallström naraziła się w ten sposób szwedzkiemu przemysłowi zbrojeniowemu, który od lat zaopatruje Arabię. Sztandarowy reprezentant szwedzkiego kapitału Marcus Wallenberg domagał się przedłużenia umowy o współpracy militarnej z Arabią Saudyjską, grożąc utratą tysięcy miejsc pracy, gdyby do tego nie doszło. W obronę szwedzkich interesów zaangażowano nawet króla Karola XVI Gustawa, który musiał zapewniać Saudów, że jego minister nie miała bynajmniej zamiarów krytykowania islamu. Wallström nie przejęła się zbytnio arabską krytyką. Zapewniała dziennikarzy, że pod jej adresem napłynęły z całego świata podziękowania za otwartość i niespotykaną w dyplomacji szczerość. „Codziennie dostawałam kwiaty. Ludzie tęsknią za tym, żeby stać przy swoich poglądach i bronić podstawowych wartości” – powiedziała. Persona non grata O Wallström dużo mówi fakt, że na wspomniane spotkanie Ligi Arabskiej w Kairze została zaproszona jako bohaterka. Niedługo wcześniej Szwecja uznała bowiem Palestynę za państwo, co oczywiście wywołało ostre protesty Jerozolimy z odwołaniem ambasadora ze Sztokholmu włącznie. W stosunku do Izraela pani minister zawsze była bezwzględna. Ostatnio zaatakowała bez pardonu „pozaprawne egzekucje”, jakie izraelska armia i policja mają wykonywać na terrorystach. W odpowiedzi rząd Izraela uznał ją persona non grata na swoim terytorium. O ile jednak z krajami arabskimi, włącznie z Arabią Saudyjską, szybko doszło do normalizacji stosunków, o tyle z Izraelem są one nadal napięte. Izrael próbował też użyć broni ekonomicznej. Minister spraw zagranicznych Avigdor Lieberman namawiał rodaków do ograniczania zakupów w sklepach meblowych IKEA. „Sytuacja na Bliskim Wschodzie nie jest taka prosta jak paczka mebli z IKEA” – argumentował Izraelczyk. „Byłabym szczęśliwa – ripostowała szwedzka minister – gdybym mogła wysłać Liebermanowi taką paczkę. Zobaczyłby wówczas, że do złożenia w całość wyjętego z pudła mebla trzeba mieć partnera, współpracę z nim i dobre narzędzia”. IKEA, jako międzynarodowy symbol Szwecji, ma z panią minister strukturalnie przechlapane. Np. Maroko podejrzewało, że Sztokholm uzna niezależność Sahary Zachodniej, podobnie jak to zrobiono z Palestyną. Tamtejszy rząd dał do zrozumienia Wallström, że gdyby tak się stało, nie zgodzi się na otwarcie pierwszego w Maroku sklepu meblowego szwedzkiej firmy. Szwecja musiała zadeklarować, że nie ma takich zamiarów. Być może właśnie pod wpływem pani minister IKEA zrobiła jednak mały krok w kierunku równouprawnienia Saudyjek. Po raz pierwszy w jej katalogach wydawanych w Arabii Saudyjskiej pojawiły się zdjęcia kobiet. Wcześniej były one wyretuszowywane z tych samych zdjęć, którymi ilustrowano je w innych krajach. Dla Wallström nie ma tematów tabu w dyplomacji. Mówi też otwarcie i ostro o „terrorze Putina”, krytykując zarówno rosyjską wojnę na Ukrainie, jak i autorytarną politykę w Moskwie. „Rosja jest poważnym zagrożeniem dla pokoju w Europie” – napisała na Twitterze. Rosyjski ambasador w Sztokholmie odpowiedział jej na tym samym medium, że to Szwecja doprowadziła do wojny na Ukrainie poprzez zainicjowanie wraz z Polską Partnerstwa Wschodniego i próby wciągnięcia Ukrainy do Unii Europejskiej. Duch gender Minister Wallström w swoim zapale do szczerości w dyplomacji nie jest osamotniona. Czerwono-zielona koalicja (socjaldemokraci i ekolodzy), która od ponad roku rządzi Szwecją, ogłosiła się pierwszym na świecie feministycznym rządem. Ale to właśnie aktywność pani minister zapoczątkowała ten kierunek w praktyce. Na czym ten szwedzki feminizm w dyplomacji polega? Pierwszy feministyczny rząd świata mówi więc m.in. o zwiększeniu udziału i roli kobiet w procesach pokojowych, rozszerzaniu ich wpływu na gospodarkę, przeciwdziałaniu jakiejkolwiek dyskryminacji kobiet, zwalczaniu bezkarności mężczyzn dopuszczających się seksualnych gwałtów na kobietach. Wallström była wcześniej przedstawicielem sekretarza generalnego ONZ ds. kobiet, ma olbrzymie doświadczenie na tym polu, którym chętnie się dzieli. Jej opowieści o kobietach w Kongo gwałconych lufami karabinów są przerażające. Można się oczywiście spierać, czy konieczne jest tu używanie przymiotnika „feministyczny”. Krytycy widzą w tym pewną naiwność. Niektórym przypomina to nadużywanie terminu „socjalistyczny” (socjalistyczna polityka rodzinna) w komunistycznej Polsce. – Feministyczna polityka zagraniczna, prowadzona w duchu gender, z większym udziałem kobiet, stwarza wyższą efektywność w rozwiązywaniu konfliktów i ułatwia prowadzenie procesów pokojowych – twierdzi docent Robert Egnell ze szwedzkiej Akademii Obrony. Ten naukowiec wskazuje na wyraźny związek między uczestnictwem kobiet w procesach pokojowych i ich sukcesem. – Umowy pokojowe, które nie uwzględniają kobiecej perspektywy lub zawierane bez udziału kobiet, są bardzo kruche i trudniejsze w realizacji. Zwłaszcza tam, gdzie trzeba się rozliczyć ze zbrodni wojennych. Program feministycznej polityki zagranicznej odwołuje się do tych doświadczeń. Jest to bardzo obszerny (28 stron) i szczegółowy dokument. Można w nim przeczytać na przykład, że „szwedzka służba zagraniczna wspierać ma szerszy dostęp do edukacji seksualnej, środków antykoncepcyjnych oraz do legalnej i bezpiecznej aborcji”. Według tego dokumentu szwedzkie MSZ ma też aktywnie wspierać filozofię gender. W okolicach Sztokholmu utworzono nawet Nordic Center for Gender in Military Operations. Centrum ma służyć nie tylko krajom skandynawskim, ale także ONZ i NATO we wdrażaniu równouprawnienia także w wojsku, zwłaszcza w trakcie prowadzenia międzynarodowych operacji militarnych. W tym kontekście nie powinno więc w Polsce nikogo dziwić, że minister Wallström jest również cyklistką. Już wiele lat temu, kiedy pracowała w