Polscy wojskowi wracają na misję

Bitwa o Faludżę sprzed 12 lat okazała się początkiem chaosu, długiej wojny domowej w Iraku. W kwietniu 2004 r. na jednym z mostów zawisły tam cztery spalone ciała amerykańskich ochroniarzy z firmy Blackwaters. US Army, która rok wcześniej obaliła Saddama Husajna, uznała to za wypowiedzenie wojny i próbowała szybko spacyfikować miasto. Ale naprzeciwko prawie 2 tys. marines i kilkudziesięciu Polaków z GROM stanęło 20 tys. bojowników, głównie z organizującej się dopiero irackiej Al-Kaidy. Po krwawych walkach gen. James Conway zarządził odwrót. Tak Faludża stała się pierwszym miastem, które wpadło w ręce dżihadystów. Szybki przeskok do 2014 r. Faludża znów jako pierwsza pada łupem dżihadystów, tym razem z tzw. Państwa Islamskiego, czyli Daesz, jak mówią mieszkańcy regionu. Historia o tyle się nie powtórzyła, że miasto poddało się bez walki, bo lokalny garnizon irackiej armii uciekł w popłochu, zostawiając na miejscu lśniący sprzęt od Amerykanów. Panowanie dżihadystów w mieście trwało dwa lata. Aż do dziś, twierdzi premier Iraku Hajdar al-Abadi. Już 17 czerwca ogłosił, że Faludża jest wolna. Ciężkie walki w mieście trwały jednak jeszcze w zeszłym tygodniu. – To kiedyś 400-tysięczne miasto pełne zabytków i meczetów obrócono w ruinę, aby je wyzwolić – mówi z żalem Nizar Gouda, urodzony w Faludży profesor nauk politycznych z Uniwersytetu Bagdadzkiego. Najpierw wojsko irackie zrzuciło ulotki nawołujące pozostałych jeszcze mieszkańców do ucieczki. Potem zaczęły się bombardowania, choć jak alarmowała obecna na miejscu Norweska Rada ds. Uchodźców, ponad 50 tys. mieszkańców zostało zmuszonych przez dżihadystów do odgrywania roli żywych tarcz. W końcu, gdy odbijane były kolejne dzielnice, prześladowani wcześniej przez Daesz mieszkańcy, głównie sunnici, wpadali w ręce „wyzwolicieli” z szyickich bojówek, które nie posłuchały rozkazów z Bagdadu i razem z regularną armią weszły do Faludży. – Wielu z nich szybko zatęskniło za dżihadystami, bo szyici znęcali się nad nimi, doszło do wielu mordów. Prof. Gouda obawia się, że to powtórka z historii pierwszej bitwy o Faludżę. I że może to być początek chaosu w całym kraju. 1. Do takiego Iraku wyruszają polscy żołnierze. Jednostka przygotowawcza poleciała do Kuwejtu, który będzie polską bazą, już 20 czerwca. 5 lipca wylądują tam cztery polskie myśliwce wielozadaniowe F-16. W ramach operacji „Inherent Resolve” (dosł. Właściwe Rozwiązanie), prowadzonej przez międzynarodową koalicję przeciwko Daesz, polskie samoloty będą prowadzić misje rozpoznawcze. W sumie dla ich obsługi w Kuwejcie stacjonować będzie 160 Polaków. Dodatkowo już w samym Iraku ma służyć 60 polskich żołnierzy, którzy zajmą się szkoleniem sił irackich. Misja odbywa się na podstawie art. 51 Karty Narodów Zjednoczonych, w odpowiedzi na apel irackiego rządu o pomoc. Prezydent Andrzej Duda zezwolił na razie na udział polskich żołnierzy do końca roku. Polski rząd twierdzi, że tu chodzi o gest. Według ministra obrony narodowej Antoniego Macierewicza wykonujemy nasze zobowiązania sojusznicze, bo choć nie jest to misja NATO, to wspieramy w Iraku Amerykanów, którzy biorą tam na siebie ciężar walki w powietrzu. W zamian, czego nie ukrywają polscy dyplomaci, będziemy oczekiwać zrozumienia dla naszych obaw wobec Rosji. Nikt już nie będzie mógł nam powiedzieć, że interesujemy się tylko własnymi problemami – można usłyszeć w siedzibie MSZ przy al. Szucha. Mniej optymizmu jest natomiast w samej armii. Generał z doświadczeniem bojowym w Iraku mówi nam, że obecna misja w zasadzie nie została przygotowana. – Dwa tygodnie rekonesansu to zbyt krótki czas, aby bezpiecznie się tam zainstalować. Poza tym te nasze myśliwce, przy całym szacunku dla żołnierzy, będą się tam plątać niepotrzebne, bo przecież Amerykanie i tak polegają na swoim zwiadzie. 2. Przedmiotem tego polskiego zwiadu ma być Państwo Islamskie (PI), organizacja terrorystyczna zgodnie z nazwą pretendująca do statusu państwowego. W tym celu na zajętych przez siebie terenach od podstaw organizuje administrację, ściąga podatki, a nawet wlepia mandaty za złe parkowanie. Powstałe dokładnie dwa lata temu PI kontroluje dziś nie tylko znaczące obszary w północno-wschodniej Syrii, gdzie też mieści się nieformalna stolica – Rakka, ale również duże połacie północnego Iraku, z Mosulem, drugim największym miastem kraju. O ile jednak w pierwszych miesiącach istnienia PI rozprzestrzeniało się w zastraszającym tempie, o tyle 2016 r. jest już dla niego fatalny. Dżihadyści od stycznia nie zdobyli w zasadzie nowych terytoriów, a stracili ponad 40 proc. zdobytych wcześniej. Od trzech miesięcy próbują bez rezultatów opanować Aleppo na północy Syrii, a w Iraku ograniczają się do zamachów bombowych. Duża w tym zasługa Amerykanów, którzy od początku roku przeprowadzili ponad 2 tys. nalotów bombowych na pozycje PI i zapewniają armii irackiej całe zaplecze logistyczne, łącznie z dostawami postsowieckiej broni, głównie z Europy Wschodniej. Z kolei armia iracka przez długie miesiące dochodziła do siebie po pierwszych porażkach z dżihadystami. – W wojsku zapanował strach przed Daeszem – mówi Mahmut Gurer, były iracki korespondent tureckiego dziennika „Akşam”. – Wielu żołnierzy było szczerze przekonanych, że po stronie dżihadystów walczą jakieś siły nadprzyrodzone. Poza tym niełatwo się walczy ze świadomością, że ewentualna niewola oznacza najczęściej śmierć po długich torturach. Rozpoczęta wiosną ofensywa armii irackiej i Amerykanów miała za główny cel odzyskanie Mosulu, co od początku nie było łatwym zadaniem. Amerykański Departament Stanu oblicza, że w szeregach Państwa Islamskiego walczy dziś do 30 tys. dobrze uzbrojonych i doświadczonych bojowników. Z czego mniej więcej po połowie w Syrii i Iraku. Nie jest to liczba przerażająca dla 100-tysięcznej armii irackiej. Jednak, jak wskazuje Mahmut Gurer, dżihadyści mieli w Mosulu dwa lata na przygotowanie obrony i ponoć wykorzystali ten czas doskonale, budując między innymi pola minowe i pułapki dla czołgów wokół miasta. Na razie ofensywa skupiła się na Faludży, choć Amerykanie nalegali na Mosul. – To był efekt presji w rządzie po serii zamachów bombowych w stolicy, które w większości były przygotowane właśnie w pobliskiej Faludży – przekonuje prof. Gouda. – Abadi ustąpił mimo sprzeciwu Amerykanów, bo jest bardzo słaby. 3. Iracki rząd od sześciu miesięcy jest bankrutem. Budżet państwa w 90 proc. opiera się na dochodach z eksportu ropy naftowej. Eksport ten co prawda rośnie z roku na rok (ostatnio o 12 proc.), ale to bez znaczenia przy cenach za baryłkę w okolicach 40 dol., podczas gdy jeszcze dwa lata temu sięgały one 120 dol. Aby kasa państwowa się dopięła, Irakijczycy potrzebują ceny za baryłkę w okolicach 60 dol., a na to się na razie nie zanosi. Czysto ludzkie efekty tego bankructwa już są opłakane. W kraju stanęły praktycznie wszystkie inwestycje. Zawieszono do odwołania budowę ponad 700 szkół, co drugi szpital nie ma pewnych dostaw energii elektrycznej, a Bagdad będzie musiał poczekać na nowy system kanalizacyjny, choć stary jest już dziś według „New York Timesa” „podziemną brudną bombą”. Inną bombą jest brak pieniędzy na wojsko. Finansowanie poszczególnych jednostek biorą na siebie bogacze i partie polityczne lub za ich pośrednictwem kraje ościenne, co sprawia, że kontrola rządu nad armią w wielu przypadkach jest iluzoryczna. Podobnym stopniem kontroli (choć raczej jej braku) rząd może się „pochwalić” w stosunku do własnego zaplecza politycznego. Gabinet Abadiego tylko formalnie ma poparcie parlamentu, ale jednocześnie nie jest w stanie wprowadzić do rządu technokratów, których obiecał. „Stanowiska są rozdzielone między kliki towarzysko-biznesowe i premier, który ma tylko kilku swoich ludzi w parlamencie, jest w zasadzie ubezwłasnowolniony” – pisze dobrze zorientowany portal Al-Monitor. Do tego dochodzi coraz silniejsza presja ze strony takich trybunów ludowych jak szyicki duchowny Muktada as-Sadr, którego zwolennicy w kwietniu szturmem wzięli parlament. A wszystko to dzieje się w sytuacji rosnącego chaosu społecznego. Irak jest niespokojny od lat 80., ale takiego ludzkiego zamieszania jak teraz jeszcze nie widział. Czerwony Półksiężyc oblicza, że ponad 3 z 37 mln Irakijczyków musiało uciekać z domu, ale dotąd nie wyjechali z kraju. Przy czym prawie 2,5 mln z tej sumy zostało wewnętrznymi uchodźcami tylko w ciągu 2014 r., głównie z powodu ofensywy Państwa Islamskiego. Drugie tyle obywateli sklasyfikowanych jest przez Czerwony Półksiężyc jako „zagrożonych żywnościowo”, a 6 mln ma problem z dostępem do wody i kanalizacji. Gdyby tych problemów było mało, w irackiej polityce jest jeszcze „słoń w pokoju”, jak mówią moi amerykańscy rozmówcy. Iran, wielki wschodni sąsiad, który w latach 80. o mało co nie został pokonany przez Husajna, teraz robi, co chce, w irackiej polityce – przekupuje polityków, wysyła do Iraku regularne jednostki wojska, które udają lokalne szyickie milicje, i pożycza pieniądze za każdym razem, gdy Zachód się zawaha. A co równie niezwykłe, robi to wszystko przy cichej zgodzie Amerykanów. – Nikt w Waszyngtonie tego nie powie wprost, ale obecna administracja jest przekonana, że już lepiej Iran niż Rosja, jeśli i tak jakieś państwo musi dominować w tym irackim chaosie – mówi Michael Pregent, były oficer amerykańskiego wywiadu w Iraku, a obecnie ekspert Hudson Institute. 4. Tym chaosem próbuje zarządzać Abadi, premier od 2014 r., który miał posprzątać po sekciarskich rządach poprzednika Nuriego al-Malikiego. Ten szyicki polityk wykazał się wyjątkową zdolnością do rozbudzania kolejnych konfliktów wewnętrznych, na czele z zimną wojną z Kurdami z północy, którzy w praktyce rządzą się już sami. Dlatego Abadi, informatyk, który całe prawie życie spędził w Wielkiej Brytanii, miał uspokoić nastroje i wprowadzić technokratyczny styl rządzenia. Abadi, tak jak Maliki, to szyita i należy do tej samej partii co jego poprzednik. Różnica polega jednak na tym, że obecny premier jest spadochroniarzem i w odróżnieniu od Malikiego nie ma żadnego zaplecza w partii. W rezultacie nie radzi sobie z podstawowym zadaniem, jakie przed nim postawiono, czyli utrzymaniem jedności państwa. Oczywiście nie on pierwszy. Irak to w końcu państwo stworzone przez Europejczyków po pierwszej wojnie światowej –